نگاهی به وظایف زائران ائمه در قبال امام عصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو گروه تاریخ و سیره پژوهشکده حج و زیارت

چکیده

در این مقاله نویسنده بر ضرورت توجه به امام عصر[ در زیارتهای مختلف تأکید کرده است. روش این مقاله برگرفته از کلام و حدیث شیعی و بررسی روایات اهل بیت در این زمینه به شیوه نقلی و تحلیلی است. برآیند روایات و شواهد بکار گرفته در این پژوهش عبارت است از تبیین ضرورت توجه خاص به امام عصر[ در همه زیارتها از منظر خلیفةالله، وساطت فیض آن حضرت، زمینه سازی زیارت برای ظهور ولی عصر و توجه به غایت بودن ظهور برای همه اعمال اجتماعی مؤمنان عصر غیبت، تبیین وظایف زائر در برابر آن حضرت؛ مانند آمادگی واقعی برای ظهور در ساحتهای مختلف زندگی و ترک گناه (به عنوان یکی از مهمترین عوامل آزار آن حضرت)، معرفت و محبت و پذیرش سرپرستی و ولایت آن حضرت، دعا برای لقای آن حضرت و سلامتی ایشان و تعجیل در فرج و شهادت در رکاب آن حضرت و انجام دادن زیارت به نیابت از آن حضرت.
 

کلیدواژه‌ها


زیارت تجدید عهد با ائمه و یکی از قالبهای عبارت خداوند متعال است که انسانها را به پیروی از معصومین و مودت و ولایت آنان فراخوانده و از آنان در اینباره پیمان گرفته است. در عصر غیبت وجود مقدس امام غائب به عنوان بقیة الله و خلیفةالله و باقیمانده اهل بیت عصمت و طهارت و واسطه فیض الهی جایگاه خاصی در زیارت معصوم دارد و زائران معصومین در عصر غیبت وظایفی نسبت به آن وجود نازنین دارند که برخی از این وظایف برگرفته از روایات معصومین: در این مقاله مرور میشود.

حضور امام زمان[ در زیارتگاههای ائمه:

بر اساس اعتقادات شیعه امام زمان[ واسطه فیض الهی و جانشین خداوند متعال روی زمین است که در آیات قرآن به آن اشاره شده است (بقره: ۴۰). امام عصر[ میان مردم حاضر است و غیبت او به معنای ناشناخته بودن آن حضرت است، نه حضور نداشتن میان جامعه.

در مفهوم شیعی امام علاوه بر اینکه جانشین و خلیفه خدا در زمین و واسطه فیض بین خداوند و خلق است، راهنما و الگو و مددکار خلایق نیز هست. از سوی دیگر شاهد خداوند متعال بر خلایق و مدیر جهانیان و تنفیذکننده اراده الهی در جهانیان است (شیخ صدوق، ۱۴۱۳ق، ج‏۲، ص۶۱۰). امام رضا۷ در خطبهای غرّا درباره شرایط و اوصاف امام معصوم، امام را به همراهی یک همدم و انیس، به دلسوزی یک پدر، به نزدیکی برادر تنی، به مهربانی مادر برای کودک خردسال، بارش باران بهاری، خورشید نورانی، آسمان سایهافکن، چشمه جوشان و پناهگاه جهانیان در همه مشکلات معرفی کرده است (کلینی، ۱۳۷۵ش، ج‏۱، ص۲۰۰‏).

امامان شیعه ارتباط خاصی با مزارات امامان دیگر دارند؛ چراکه علاوه بر پیوند خویشاوندی و رابطه خونی، در جایگاه خلیفةالله قویترین وابستگی و محبت را به صالحترین و بالاترین بندگان الهی (دیگر خلفای الهی) دارند.

ازآنجاکه امام واسطه فیض بین خدا و خلق است، هرچه ارتباط میان زائر و امام معصوم بیشتر شود، رابطه او با خداوند متعال قویتر میشود؛ زیرا امامان معصوم راههای بندگان به سوی خدا هستند و نمایانگر راه خدا برای بشرند (شیخ صدوق، ۱۴۱۳ق، ج‏۲، ص۶۱۰). این پیروی از امامان افزون بر ساحت نظر و ادعا و اعتقاد به امام زمان، در ساحتهای عملی و الگوگیری عملی و رفتاری از امام معصوم نیز تجلی مییابد و تابعی از سنخیت و همراهی و همدلی و تناسب میان پیرو و پیشوا و مأموم و امام است. زائر میهمان پدران امام عصر و در حقیقت میهمان شخص امام عصر[ بهعنوان مالک و متولی حقیقی حرمهای ائمه و میزبان حقیقی همه زائران است.

زیارت واقعی زمینهساز ظهور

زیارت حرمهای اهل بیت:، به ویژه زیارت اربعین، میتواند نقش مؤثری را در زمینهسازی ظهور ایفا کند؛ چراکه زیارت همرنگی و همصدایی اقشار مختلف محبان اهل بیت: از مناطق مختلف و جمعکردن آنان از نقاط مختلف جهان (از نژادها، قومیتها و زبان و رنگ مختلف) را دنبال دارد. حقیقت ظهور نیز یکصدا کردن حقطلبان جهان برابر طاغوتیان و مستکبران جهانی با شعار توحید است. ازاینرو باید بر معنویت واقعی زیارت، که پیوند با ولی اعظم خداست، افزود و با تقویت برادری و یگانگی میان مسلمانان در این عبادت، آنان را متوجه ابعاد سیاسی زیارت کرد؛ بهخصوص متوجه حقیقت برائت از دشمنان اهل بیت و دوستی با دوستان اهل بیت: و در درجه بالاتر برائت و دوری از هرگونه ناپاکی و پلیدی و محبت و دوستی نسبت به هر نوع خوبی و محبت.

از سوی دیگر اندیشه مهدوی یکی از پرطرفدارترین اندیشهها میان مسلمانان جهان است و تاریخ اسلام بهخوبی نشان داده که این اندیشه چقدر نیرو و توان برای امیدبخشی و توان به حرکت درآوردن تودهها را دارد. قیام محمد بن عبدالله حسنی، قیام عباسیان و لقب مهدی برای خلیفه سوم عباسی، قیام عبیدالله مهدی و تأسیس فاطمیان، قیام مرابطین، قیام موحدین، قیام مهدی سودانی و...، ازجمله این قیامها هستند که با سوء استفاده از اندیشه مهدویت شکلگرفتهاند. ازاینرو میتوان با طرح این اندیشه مشترک میان زائران مناطق مختلف جهان و طرح مفاهیم قطعی و اتفاقی برای زمینهسازی ظهور (مانند مبارزه با فساد فراگیر، عدالتخواهی و عدالتطلبی در عرصه فردی و اجتماعی و بینالمللی، ظلمستیزی، احسان و نیکوکاری و خیرخواهی نسبت به همگان و دوری از اختلاف و برادرکشی) همگرایی بیشتری بین زائران ایجاد کرد.

ظهور غایت اصلی زیارت

از نکاتی که بسیاری از زیارتنامههای اهل بیتدارا است، دعا برای برقراری حکومت اهل بیت، احقاق حق آنان و توفیق همراهی با امام عصر است.

وظایف زائر نسبت به امام عصر[

زائر در مزارات مختلف در مظان استجابت دعاست. ازاینرو در این شرایط نباید فراموش کند که یکی از اصلیترین اهداف امام تحقق ظهور آن حضرت است و یکی از اعمال و دعاها و خواستههای مهم امام عصر[، دعا برای تعجیل ظهور و زمینهسازی برای ظهور آن حضرت است. زائر نباید خود را برابر این مسئله مهم بیمسئولیت بپندارد و نقشی برای خود در عرصه ظهور و زمینهسازی برای ظهور نبیند.

منتظر واقعی امام عصر[ و عاشق و شیفته واقعی امام کسی است که بیش از دیگران و با تمام توانش دنبال ظهور حضرت باشد و زمینهسازی برای ظهور آن حضرت را سرلوحه اقدامات زندگی خود قرار دهد.

زمینهسازی ظهور منتظران واقعی، ازجمله زائران، را موظف میکند تا برای خودسازی در مرحله فردی، خانوادگی (تأثیرگذاری و اصلاح خویشاوندان و نزدیکان) و جامعهسازی تلاش کنند. همچنین زمینهها را برای معرفی مسیر، هدف، آرمانها و ابلاغ پیام امام زمان[ به جهانیان آماده کنند.

یکی از عرصههای مهم زمینهسازی برای ظهور ولی عصر[، انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است که با خون هزاران شهید آبیاری شده و نمونهای از گامهای عملی در این مسیر است. پشتیبانی از این انقلاب با رهبری نواب عام امام عصر و مراجع معظم تقلید، به ویژه ولی فقیه که مسئولیت اجتماعی هدایت جامعه مؤمنین را برای عصر غیبت عهدهدار است، ملاک و معیار خوبی برای تبعیت از امام معصوم هست.

زائر باید بداند زمانی تبعیت خود از امام عصر را میتواند اثبات کند که بتواند در آزمایش تبعیت از دستورات نائب آن حضرت (که اکنون پرچم اسلام و تشیع را به دست گرفته و جامعه مسلمین را برابر کفر و استکبار و طاغوت جهانی رهبری میکند) موفق باشد؛ زیرا نمیتوان تابع و ناصر امام حسین۷ بود و از یاری مسلم بن عقیل غفلت کرد و به بهانه معصوم نبودن مسلم، او را تنها گذاشت و ادعای انتظار حضور امام حسین۷ را داشت. شیعه واقعی حسین، مسلم را تنها نمیگذارد و با او تا حد توان همراهی میکند.

وظیفه ما نسبت به امام عصر در کلام سید بن طاووس

در پیروى، وفادارى و تعلقخاطر و دلبستگی نسبت به آن حضرت بهگونهای باش که خداوند و رسول او۹ و پدران آن حضرت و خود او از تو مى‏خواهند. هنگامیکه نماز حاجت را بهجای مى‏آورى، حوایج آن بزرگوار را بر خواسته‏هاى خود مقدم بدار و صدقه دادن از سوى آن جناب را پیش از صدقه دادن از سوى خودت و عزیزانت قرار ده. دعا براى آن حضرت را بر دعا کردن براى خودت مقدم بدار و نیز در هر کار خیرى که مایه وفاى به حق آن حضرت است، آن بزرگوار را مقدم بدار که سبب مى‏شود به سوی تو توجه فرماید و به تو احسان کند (ابن طاووس، ۱۳۷۵ش ، ص۱۵۱ و ۱۵۲).

برخی از وظایف زائران ائمه در عصر غیبت عبارت است از:

۱. ترک گناه

اصلیترین وظیفه زائر نسبت به امام زمان نیازردن آن حضرت است. یک انسان گناهکار به چند صورت امام زمانش را آزار میدهد، مگر اینکه گناهش را با توبه پاک کند:

الف) جلوه ملکوتی معصیت و نافرمانی خداوند متعال بسیار پلید و آلوده است و امام زمان، که حجت خدا بر زمین و شاهد اعمال است، گناه را با حقیقت آن درمییابد و وقتی فرد آلوده به این پلیدیها خود را به آن حضرت نزدیک میکند و خود را منتسب به ایشان میداند، مایه انزجار و ناراحتی وی میشود. یکی از سطوح و مصادیق روایت معروف برای ما زینت باشید، نه مایه آبروریزی9 همین مسئله است.

ب) جلوه دیگر گناه آتش و عذاب الهی است.10 دیدن سوختن، شکنجه شدن و آتش گرفتن به آتشهای برزخی نسبت به یک حیوان یا موجود دیگر دشوار است چه برسد به اینکه ببیند به هر دلیلی یکی از دوستانش در آتشهای معنوی در حال تباه شدن و سوختن است. هرچند به ظاهر و با چشم و احساس دنیایی این آتش را درک نکند.

ج) گناه پیمانشکنی با خداوند متعال و ناسپاسی و کفر به نعمتهای او و به نوعی پرستش شیطان است؛ درحالیکه امام زمان شیفته و شیدای خداوند متعال است و مانند هر عاشقی ستمها، ناسپاسیها، پیمانشکنیها و جفاهای دیگران به معشوق و محبوبش او را آزردهخاطر میسازد.

د) همانطور که در کلمات و اشارات حضرت حجت آماده، گناه و اعمال ناشایست شیعیان، چه از نظر تکوینی و چه از نظر ظاهری، باعث طولانیتر شدن غیبت آن حضرت است و با توجه به اشتیاق شدید آن حضرت به ظهور، که مایه گشایش برای همه انسانهای مظلوم و حقپرست است، دیدن اینکه یک محب و مدعی تشیع با اعمال و رفتار خودش باعث تأخیر در ظهور آن حضرت میشود، ایشان را آزار میدهد.

۲. معرفت، محبت و ولایت حقیقی

میتوان وظایف مهم شیعیان، بهخصوص زائران، را در سه مرتبه خلاصه کرد: معرفت امام، محبت و دلدادگی به امام و پذیرفتن ولایت و سرپرستی امام در همه شئون زندگی (مصباح یزدی،آفتاب ولایت، ۱۳۸۴ش،ص۱۹-۲۵).

هرکدام از این حقوق و وظایف نسبت به امام مراتبی دارد:

الف) میتوان سطح معرفت را از شناخت شناسنامهای آغاز کرد و به باور و یقین به جایگاه امام و نقش امام و وابستگی انسانها به امام و مقام عبودیت والای امام پیش برد.

ب) میتوان گستره محبت را از ابراز محبت زبانی شروع کرد و تا فدا کردن جان و دارایی خود و همه عزیزان و فرزندان و دوری از نافرمانی به عشق امام جلوه داد.

ولایت نهفقط به معنای پذیرفتن حقیقی و عملی سرپرستی امام در همه شئون زندگی و حیات است که اولین مرحلهاش «ادعای زبانی» است و آخرین مرحلهاش «تسلیم محض» فرمان خداوند بودن و پیروی کامل از معصومان در همه شئون زندگی است. البته عملی کردن همه این موارد، دشوار و طاقتفرساست ولی دستیابی به آنها انسان را به قلعه مستحکم ایمنی از عذاب الهی میرساند؛ چنانکه میتوان آن را از دو حدیث مشهور «کلمة لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» (شیخ صدوق، ۱۴۰۰ق، ص۲۳۵) و «ولایة علی بن ابیطالب حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» (همو، ۱۴۰۴ق، ج‏۲، ص۱۳۶ و ۱۴۰۰ق، ص۲۳۵) استفاده کرد. بر اساس این دو روایت روشن میشود که حقیقت ولایت اهل بیت عصمت و طهارت، بندگی و توحید محض برای خداوند متعال است و کسی که به زیارت امام میرود و خطاب به ائمه، خود و پدر و مادر و خانواده و مالش را فدا میکند،11 باید ارتباط صادقانهاش را با امام عصر[ و ولایتش را نسبت به ائمه طاهرین، تقویت کند و کاری کند که به مرور بتواند این جمله را صادقانه بگوید و در عمل به آن تحقق بخشد.

شاید بتوان با استفاده از تعبیر قرآنی «قَدَمَ صِدْقٍ» در زیارت عاشورا، وظیفه عملی منتظران را تبیین کرد: «عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ۷ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى (بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ‏ عِنْدَ رَبِّهِمْ)‏ قَالَ ولایة أمیرالمؤمنین» (کلینی، ۱۳۷۵ش، ج‏۱، ص۴۲۲). بر اساس روایتی از امام صادق۷ بشارت صادقانه مؤمنان نزد خدای متعال، همان ولایت امیر مؤمنان است که به روشنی نشان میدهد حقیقت ولایت در بندگی و ایمان کامل به توحید نهفته است. این قدم صدق چیزی است که زائر در سجده نهایی زیارت عاشورا از خداوند متعال آن را طلب میکند تا کنار حسین و یارانش آن را داشته باشد و به نهایت بندگی و خضوع دست یابد.

میتوان مفهوم قدم صدق را با ثابتقدم بودن یا یگانه بودن کردار و گفتار در همه مراحل زندگی تفسیر کرد و حقیقت صداقت و قدم و گام راستین برداشتن، به معنای تبعیت از امام معصوم نهفقط به زبان که با رفتار و نهفقط آشکارا که در نهان و نهفقط بهظاهر که در باطن و حقیقت وجود نیز هست.

اوج این ثبات قدم را میتوان در دعای آخر زیارت شریف عاشورا یافت. در این دعا همگامی و همراهی با حسین۷ و یارانش تقاضا شده است. یارانی که خون قلب خویش را برای مولایشان هدیه کردند (ابن قولویه، ۱۳۵۶ش، ص۱۷۹). همین تعبیر در خطبه مختصری که امام حسین۷ در مکه مکرمه هنگام خروج برای عاشورا آفرینی بیان فرموده بود، آمده که «من کان باذلا فینا مهجته...» (حلوانی، ۱۴۰۸ق، ص۸۶) کسی که آماده بذل و هدیه خون قلب خود (مهجه)12 در راه ماست، فردا صبح با ما به راه بیفتد. این درجه از جانبازی و فداکاری همانطور که برای قیام حسینی نیاز بود، برای امتداد قیام امام عصر نیز نیاز است. این مسئله نه یک تصمیم آنی و احساسی، بلکه تصمیمی برای تغییر مدار زندگی در مسیر یاری حجت خدا خواهد بود.

در این میان پایداری برابر محرومیتها و مشکلات و حمایت و تلاش برای ارتقا و بهبود نظام جمهوری اسلامی، که با آرمان زمینهسازی برای ظهور پایهریزی شده، اقدامی عملی و بسنده نکردن به شعار برای ظهور است که قطعاً در فهرست وظایف بیبدیل منتظران ظهور، است.

۳. دعا برای آن حضرت

دعاهایی که شیعیان وظیفه دارند در عصر غیبت برای آن حضرت بخوانند حداقل سه دسته است:

الف) دعا برای تعجیل در فرج آن حضرت

گشایش شیعیان نیز در همان است و به بسیار خواندن آن سفارش شده: «اکثروا الدعاء بتعجیل الفرج» (شیخ صدوق، ۱۳۹۵، ج۲، ص۴۸۵) این روایت به دو معناست یکی اینکه گشایش شیعیان و مظلومان عالم در فرج و ظهور حجت حق است. این معنای درست و عمیقی است ولی منافی با این معنا نیست که خداوند متعال به برکت مواسات دعاکننده با ولیالله اعظم و امام زمان خویش و دعا برای گشایش برای امام عصر گشایش و حاجت روایی را برای آن دو قرار داده باشد. معنای دوم نیز با ادله بسیار قابل استفاده است. دعای شیعه برای امام، احسانی هرچند ناچیز به آن حضرت است و در قرآن شریف آمده است (هَلْ جَزاءُ الإِْحْسانِ إِلاَّ الإِْحْسانُ) از سوی دیگر روایات متعددی که بر دعاکردن برای مؤمنین در غیابشان سفارش کرده و ملائکه الهی را دعاگوی کسی دانسته که برادر مؤمنش را در غیابش دعا کند، به نحو اتم شامل مؤمنینی که دعاگوی امام غایبشان هستند، میشود. از سوی دیگر دستور الهی است که
(وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها) و امام عصر اطاعت کننده این امر الهی است.

ب) دعا برای سلامتی و حفاظت آن حضرت

پرسشی که مطرح میشود این است که با وجد تضمین بقای آن حضرت و دوام عمر مبارکشان تا ظهور، دیگر دعا برای سلامتی ایشان چه فایده و معنایی دارد؟ در پاسخ میتوان گفت که شاید این دعاها برای رفع ابتلا و بیماری و عارضههای جسمی باشد؛ زیرا در روایات ابتلا و بیماری جسمی و عارضههای دنیوی برای معصومان داریم. از سوی دیگر آنان، مانند دیگر انسانها، در معرض خطراتی عمدی یا غیر عمدی قرار دارند، هرچند امام عصر بهصورت کلی در امان و حفظ الهی برای تحقق وعده خداوند است، ولی از حجم دعاهای فراوانی که برای حفاظت آن حضرت روایت و تأکید شده میتوان فهمید که این دعاها ثمربخش است و در عین حفظ و حراست کلی الهی، امکان ابتلائات آزاردهنده وجود نازنین حضرت وجود دارد؛ هرچند زندگی مبارک وی را تهدید نکند.

ج) دعا برای رؤیت و دیدار حضرت

هر چند در معارف اسلامی به تبعیت، از امام تأکید شده است، اما نمیتوان دعاهایی که دیدار حضرت را طلب کرده نادیده گرفت. وجود این دعاها به این معناست که در عصر غیبت نباید ادعای رؤیت امام زمان و بابیت و نیابت خاص از آن حضرت داشت و آن را پذیرفت؛ اما میتوان امید به ملاقات و دیدار چهره نورانی یوسف زهرا را داشت. از جمله مکانهای مقدس که حضرت به آن توجه میکنند و در تشرفات از آنها یاد شده، مزارات ائمه بوده است. همچنین فضا و مکان محدود مسجدالحرام و صحرای عرفات، هرچند مملو از جمعیت باشد باز بخت دیدار حضرت حجت را برای حجاج بیشتر میکند.

البته باید همیشه تأکید کرد که دیدار وقتی با همنوایی و همدلی نباشد مانند دیدار بسیاری از معاصران معصومان خواهد بود که غالباً بدون نتیجه است، به همراهی با امام نخواهد انجامید و رضایت امام و پروردگار متعال را درپی نخواهد داشت! پس پیش از آنکه انسان دنبال دیدار آن وجود نازنین باشد، باید دنبال همسنخی و همراهی با آن حضرت باشد.

۴. راه یافتن به محضر امام عصر[ در زیارت

لازمه غیبت کبرا این نیست که دیدار آن حضرت برای دیگران محال باشد، بلکه لازمه غیبت کبرا ممنوعیت اعلام نیابت از امام و ممنوعیت اعلام ملاقات با امام زمان و تکذیب قطعی مدعیان کاذب و منحرف و دروغگویانی چون علیمحمد باب و احمد الحسن بصری کذاب است. همچنین نباید غیبت امام را به معنای انکار این حقیقت دانست که ممکن است برای کسانی خاص فرصت و زمینه ملاقات با آن حضرت فراهم شود؛ هرچند امکان اطلاع دادن به دیگران یا اطلاع یافتن و پیشبینی قبلی آن را نداشته باشند. این مسئله در جامعه شیعه بارها تکرار شده است؛ به گونهای که احتمال دروغ در آن نمیرود و انسان یقین دارد که انسانهای فرهیخته، راستگو و درستکردار - که خبر از ملاقات با آن حضرت را برای اشخاصی خاص دادهاند - در این ادعا راستگو هستند.

۵. انجام دادن زیارت نیابتی از سوی آن حضرت

نکته دیگری که در وظایف زائران برابر امام عصر[ باید به آن توجه شود، نیابت از آن حضرت در زیارت است. در روایات متعددی شیعیان به زیارت نیابتی از جانب امامان و معصومین: توصیه شدهاند.

روایت ابوبصیر از امام صادق۷ - که فرمود: «هرکس پدر یا خویشاوندى را صله کند پس از طرف او طواف کند، اجر آن به‏طور کامل براى او خواهد بود و براى کسى که از سوى او طواف کرده، مانند پاداش او خواهد بود و او به دلیل گرامى داشتن پیوند آن شخص، با ثواب طواف دیگرى فزونى خواهد یافت» (کلینی، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۳۱۴) - نیز دلیل بر استحباب طواف کردن از عموم مؤمنین است.

از جمله کسانى که به استحباب زیارت مشاهد پیغمبر و ائمه معصومین: به نیابت از معصومین: و مؤمنین، تصریح کرده‏اند، شیخ حر عاملى، در کتاب وسائل الشیعه است (حرعاملی، ۱۴۱۲ق، ج۱۰، ص۴۶۴) که به استناد روایت داوود صرمى از امام هادى۷ به این مسئله فتوا داده است. داوود نقل میکند: به امام هادی۷ عرض کردم: من پدر شما را زیارت کردم و آن را براى شما قرار دادم، آن حضرت در پاسخ فرمود: «به سبب آن براى تو از سوى خداوند پاداش و اجر بزرگى است و ما از تو سپاسگزاریم»

این ادای وظیفه نسبت به معصوم، قطعاً توجه خاص حضرت حجت۷ را در پی خواهد داشت؛ چراکه براساس آیه شریفه (هَلْ جَزاءُ الإِْحْسانِ إِلاَّ الإِْحْسانُ) (الرحمن: ۶۰) و دستور قرآنی {وَإِذَا حُیِّیتُمْ بِتَحِیّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ ...} (نساء: ۸۶) آن وجود پاک نیز در صدد جبران و احسان بالاتر به شخص احترامکننده قرار خواهد گرفت و این بزرگواران قطعاً برابر احسان اندک، احسان بسیار والاتر و کرامت و توجه خاص به او خواهند داشت.

البته نیابت از این بزرگواران در همه اعمال صالح و عرصههای عبودیت و بندگی حضرت حق، مطلوب و پسندیده است ولی آنان به زیارت، حج و طواف خانه خدا توجه خاصی داشتهاند و در روایات نیز به آن توجه شده است؛ بهخصوص نیابت از پدر و مادر بزرگوار امام عصر که در برخی از تشرفات به آن توصیه شده است.

نتیجه

زائران مشاهد مشرفه در مقام ادای وظیفه درباره آن امام بزرگوار، در قدم اول باید از هرگناه و آلودگی توبه وخود را پاک کنند و در قدم دوم برنامه زندگی و اساس زندگی خود را بر تحقق مهمترین هدف و خواست آن حضرت، که ظهور است، بنا سازند. این مسئله علاوه بر خودسازی و خانوادهسازی، نیاز به جامعهسازی و مبارزه در ساحت جهانی با طاغوتهای جهانی را میطلبد که انقلاب اسلامی ایران تلاشی در این مسیر است و پایداری در آن با هدف زمینهسازی برای ظهور ضروری است.

دعا برای تعجیل فرج، سلامتی، دیدار و لقای آن حضرت و زیارت به نیابت از آن حضرت و پدران بزرگوارش از دیگر وظایف زائران در قبال امام غایب و ولی حاضر و ناظر است.

  1. قرآن کریم

    1. ابن طاووس، على بن موسى، (۱۳۷۵ش)، کشف المحجة لثمرة المهجة، بوستان کتاب،‏قم، چاپ دوم.
    2. ابن قولویه، جعفر بن محمد، (۱۳۵۶ش)، کامل الزیارات، دارالمرتضویة نجف اشرف، چاپ اول.
    3. حر عاملی، محمد بن حسن‏، (۱۴۱۲ق)، وسائل الشیعة ال‍ی ت‍ح‍ص‍ی‍ل م‍س‍ائ‍ل الشریعة، قم، موسسة آلالبیت:.
    4. حلوانى، حسین بن محمد، (۱۴۰۸ق)، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، مدرسه الامام المهدی، قم، چاپ اول.‏
    5. خلیل بن احمد (فراهیدی)، (۱۴۱۴ق)، کتاب العین، به کوشش المخزومی و دیگران، قم، اسوه.
    6. شیخ صدوق، محمد بن علی، (۱۴۰۰ق)، ألأمالی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    7. ـــــــــــــ ، (۱۴۰۴ق)، عیون أخبار الرضا۷، تحقیق شیخحسین اعلمی، بیروت، مؤسسة اعلمی.
    8. ـــــــــــــ ‏، (۱۴۱۳ق‏)، من لایحضره الفقیه‏، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
    9. عسکرى، حسن بن عبدالله، (۱۴۰۰ق)، الفروق فی اللغة، دارالآفاق الجدیدة، بیروت، چاپ اول.
    10. کلینی، محمد بن یعقوب، (۱۳۷۵ش)، الفروع من الکافی، به کوشش علیاکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
    11. مصباح یزدی، محمدتقی، (۱۳۸۴ش)، آفتاب ولایت، تدوین محمدباقر حیدری کاشانی،‎ ‎‎قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و ‏پژوهشی امام خمینی=‏‎.‎