سردار سلیمانی در قامت «سرباز اسلام»

دریک تقسیمبندی انسان را میتوان به انسان خوب و بد تقسیم کرد. هریک از این دو دسته نیز در دستهها و درجات مختلف جای میگیرند؛ زیرا خوب یا بد بودن همه، در یک درجه و طبقه قرار ندارد. انسانهای خوب را میتوان از پایینترین درجات تا بالاترین درجات آن، که همانا اهل بیت عصمت و طهارت: هستند، تقسیمبندی کرد. هر قدر افراد به
اهل بیت: نزدیکتر گردند، بر درجات آنان افزوده میشود و این فقط با اطاعت خدا و رسول اکرم۹ تحقق مییابد. در قرآن کریم میخوانیم:

{وَ مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقا} (نساء: ٦٩).

و کسانى که از خدا و فرستاده‏اش اطاعت نمایند، آنان (در دنیا و آخرت) همراه کسانى هستند که خدا بر آنها نعمت بخشیده از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و گواهان اعمال و شایستگان، و آنها نیکورفیقانى هستند.

میان خوبان، گاه انسانهایی یافت میشوند که بهشدت بر جامعه اثر میگذارند. آنان بهدلیل رفتارهای نیک و اثرگذاریشان بر سرنوشت جامعه، از جایگاه والایی برخوردار میشوند و از میان آنها در دوران کنونی، میتوان سردار بزرگ سپاه اسلام، شهید حاجقاسم سلیمانی را نام برد. آن شهید بزرگوار در طول چهل سال زندگی و خدمت در دوران حیات نظام اسلامی، در صحنههای گوناگون دفاع مقدس، مقابله با قاچاقچیان مواد مخدر و فرماندهی نیروی قدس سپاه، به اسلام و نظام اسلامی خدمات فراوانی کرد و در نهایت، به آرزوی دیرینش یعنی شهادت در راه خدا دست یافت.

تشییع پیکر پارهپاره او نیز دلها را به تلاطم درآورد. شورشی که این شهید عزیز در جانهای افراد پدید آورد، حاکی از عظمت روحی و پاکی و صفای بالای او بود؛ زیرا هر سنگ معمولی و کمارزشی، خواهان نمییابد و دلها را به خود جذب نمیکند. این عظمت روحی نیز نشاندهنده برخورداری آن شهید سعید از صفات و خصلتهای نیک بسیار بود. مقام معظم رهبریحفظهالله در روز شهادت او، با حضور در منزل وی، در تجلیل خصلتهای نیکوی او فرمود:

مجاهدت در راه خدا یعنی یک مبارزه درونی؛ هر جهاد بیرونی، درواقع تکیه دارد به یک جهاد درونی؛ یعنی آن مردی که میرود جلوی دشمن و واهمه نمیکند و در همه میدانها، نه خستگی میفهمد، نه سرما میفهمد، نه گرما میفهمد، این اگر چنانچه در درون خودش در آن جهاد اکبر پیروز نشده بود، اینجور نمیتوانست [جلوی دشمن] برود؛ پس مجاهدتهای بیرونی، متّکی به مجاهدتهای درونی است (بیانات امام خامنهای، ۱۳/۱۰/۱۳۹۸).

شناخت این ویژگیهای سردار، میتواند افراد را در تبعیت از او و حرکت در مسیر او،
که راهی جز سعادت ابدی را در پینخواهد داشت، یاری کند. ازاینرو، در این نوشتار به بررسی برخی صفات و ویژگیهای ایمانی و اخلاقی سردار بزرگ سپاه اسلام،
شهید حاجقاسم سلیمانی خواهیم پرداخت. عنوان این نوشتار، برگرفته از وصیت اوست: روی سنگ قبر بنویسند: «سرباز، قاسم سلیمانی». او همچنین در نامهاش به مقام معظم رهبری درباره پایان سیطره داعش (۳۰/۸/۹۶)، خود را «سرباز مکلفشده از جانب ایشان» معرفی میکند (http://farsi.khamenei.ir). او حقیقتاً سرباز بود؛ سربازی جانبرکف برای اعتلای اسلام و نظام اسلامی که حتی شهادت او نیز مایه خیر و برکت برای این ملت بود.

ویژگیهای سردار دلها

۱. ایمان قوی

قدم اول در ورود به هر دین، پذیرش آن است و این پذیرش، باید واقعی و از روی اختیار باشد؛ وگرنه ایمان نخواهد بود؛ چنانکه در قرآن کریم میخوانیم:

{قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإیمانُ فی‏ قُلُوبِکُمْ} (حجرات: ١٤).

عربهاى بادیه‏نشین گفتند: ایمان آورده‏ایم. بگو: شما ایمان نیاورده‏اید؛ ولى بگویید اسلام آورده‏ایم؛ اما هنوز ایمان وارد قلب شما نشده است.

رسول خدا۹ فرمود:

لَیْسَ الْإِیمَانُ بِالتَّحَلِّی وَ لَا بِالتَّمَنِّی وَ لَکِنَّ الْإِیمَانَ مَا خَلُصَ فِی الْقُلُوبِ وَ صَدَّقَهُ‏ الْأَعْمَالُ (شیخ صدوق، ۱۴۰۳ق، ص۱۸۷).

ایمان نه به ظاهر است و نه به آرزو؛ بلکه ایمان آن است که [بهطور خالص و بدون آمیختگی با هیچ چیز دیگری] در قلوب داخل شود و اعمال هم آن را تصدیق کنند.

آنچه از سردار سلیمانی در مقام سرباز اسلام مشاهده شد، چیزی جز ایمان راسخ به اسلام و ارزشهای آن نبود. میتوان گفت ایشان، مصداق بارز ایمان به خدا و اعتقاد راسخ به حقانیت اسلام بود. از همین رو، او بدون هیچ چشمداشت مادی، هر آنچه توان داشت، در راه انجام وظیفه برای اعتلای اسلام و پیروزی جبهه مقاومت در سرزمینهای گوناگون به کار میگرفت و در این راه، هیچ مانعی او را از کارش باز نمیداشت. تلاشهای او در تقویت حزبالله لبنان، جلوگیری از سقوط دولت قانونی سوریه و ممانعت از قطع ارتباط ایران با حزبالله، کوششهای فوقالعاده او برای نجات عراق و سوریه از سقوط به دست گروه تروریستی داعش، همه از ایمان به خدا و حقانیت اسلام و روز بازپسین برمیخاست.

بدون تردید، سردار سلیمانی عزیز، در نگاه همگان و از آن میان دشمنانش، از اُبهت و عظمت زیادی برخوردار بود. حتی دشمنانش نگاهی پُرابهت به او داشتند و او را بهدلیل توانمندیهایش میستودند. این برخاسته از ایمان او بود. امام باقر۷ فرمود:

إِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَى الْمُؤْمِنَ ثَلَاثَ خِصَالٍ الْعِزَّ فِی الدُّنْیَا فِی دِینِهِ وَ الْفَلْجَ فِی الْآخِرَةِ وَ الْمَهَابَةَ فِی‏ صُدُورِ الْعَالَمِینَ (همو، ۱۳۶۲، ج۱، ص۱۳۹).

خداى بزرگ به مؤمن سه خصلت ارزانى داشت: عزت و افتخار در دنیا در دینداریاش، رستگارى در آخرت، و مهابت در نظر عالمیان.

مطلب دیگر، محبتی است که افراد، از مؤمنان در وجود خود احساس میکنند. خداوند در قرآن کریم میفرماید: {إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا} (مریم: ۹۶) «مسلّماً کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، خداوند رحمان محبتى براى آنان در دلها قرار مى‏دهد».

ایمان و عمل صالح، جاذبه و کشش فوقالعاده‏اى دارد. اعتقاد به یگانگى خدا و دعوت پیامبران، که بازتابش در روح و فکر و گفتار و کردار انسان بهصورت اخلاق عالیه انسانى، تقوا و پاکى و درستى و امانت و شجاعت و ایثار و گذشت تجلى میکند، همچون نیروهاى عظیم مغناطیس، کشنده و رباینده است (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۱۴۴).

درباره سردار سلیمانی، این امر کاملاً آشکار بود. همه، حتی افراد مجرم و خلافکار، او را دوست داشتند. مراسم تشییع و بزرگداشت او در شهرهای مختلف ایران و عراق، بهخوبی از این امر حکایت میکند. درواقع، همه افراد میخواستند با نشاندادن محبت خود به آن شهید بزرگوار، به خدا تقرب جویند و اینها همه نتیجه ایمان بالای او بود.

۲. اخلاص

از مظاهر مهم ایمان، اخلاص و کار برای خداست. اخلاص، به کار انسان ارزش میدهد و آن را مقبول درگاه خداوند میکند. امام علی۷ در توصیه به اخلاص میفرماید:

طُوبَى‏ لِمَنْ‏ أَخْلَصَ‏ لِلّهِ‏ عَمَلَهُ وَ عِلْمَهُ وَ حُبَّهُ وَ بُغْضَهُ وَ أَخْذَهُ وَ تَرْکَهُ وَ کَلَامَهُ وَ صَمْتَهُ وَ فِعْلَهُ وَ قَوْلَه (ابن شعبه حرانی، ۱۴۰۴ق، ص۱۰۰).

خوشابهحال کسی که عمل و علم و دوستداشتن و دشمنداشتن و گرفتن و رهاکردن و سخنگفتن و سکوتکردن و کارکردن و حرفزدنش را برای خدا خالص کند.

از امتیازات مهم سردار شهید سلیمانی، اخلاص بالای ایشان بود. شهید سلیمانی همه تلاشش را در راه اعتلای جبهه حق انجام میداد؛ اما در این راه، فقط رضای خدا را در نظر میگرفت و همینها راز محبوبیت بالای او میان مردم بود. مقام معظم رهبری در روز شهادت سردار سلیمانی= طی سخنانی در منزل آن شهید فرمودند:

... میبینید مردم چه کار دارند میکنند برای حاج قاسم... امروز در تهران، بالا، پایین، همهجا؛ اینجا دور خانه شما، که جمعیت فراوانی ایستادهاند، در شهرهای مختلف، همه مردم عزادارند؛ یعنی احساس عزاداری میکنند؛ ... بدانید که مردم قدر پدر شما را دانستند و این ناشی از اخلاص است؛ این اخلاص است. اگر اخلاص نباشد، اینجور دلهای مردم متوجه نمیشود؛ دلها دست خداست. اینکه دلها اینجور همه متوجه میشوند، نشاندهنده این است که یک اخلاص بزرگی در آن مرد وجود داشت (سایت مقام معظم رهبری، ۱۳/۱۰/۹۸).

رهبر معظم انقلابحفظهالله همچنین در توصیف ایشان، پس از بیان خدمات ایشان در تقویت جبهه مقاومت فلسطین، فرمودند:

در جلسهای که ما غالباً با همین مسئولین مختلف، که ارتباط با کار او داشتند، داشتیم ـ جلسات رسمیِ معمولی ـ ، حاجقاسم یک گوشهای مینشست که اصلاً دیده نمیشد. آدم گاهی اوقات میخواست بداند یا استشهاد کند، باید میگشت تا او را پیدا میکرد؛ خودش را جلوی چشم قرار نمیداد، تظاهر نمیکرد (سخنان مقام معظم رهبری در جمع مردم قم، ۱۸/۱۰/۹۸، پایگاه اینترنتی مقام معظم رهبری).

بهدلیل اخلاص بالای سردار سلیمانی، ایمان او نیز در درجه بالایی قرار داشت؛ چنانکه در حدیثی از امام علی۷ میخوانیم: «الْإِخْلَاصُ‏ أَعْلَى‏ الْإِیمَانِ؛ (لیثی واسطی، ۱۳۷۶ش، ص۵۱)؛ اخلاص، بالاترین درجه ایمان است».

۳. تقوا و خداترسی

تقوا، پاکدامنی و خداترسی، از ویژگیهای بارز مردان خداست و اصولاً ارزشمندی انسانها در معیار دینی، بر اساس میزان تقوای آنان سنجیده میشود: {إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاکُم} (حجرات: ۱۳). اسلام همه مسلمانان را به رعایت تقوا دستور میدهد و آنان را از گناه و زشتی بازمیدارد؛ مانند:

{تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ} (قصص: ٨٣).

(آرى،) این سراى آخرت را (تنها) براى کسانى قرار مى‏دهیم که اراده برترى‏جویى در زمین و فساد را ندارند و عاقبت نیک، براى پرهیزکاران است.

در فضای مادی و دنیوی، آنکه قدرت بیشتری دارد، میخواهد به زیردستانش زور بگوید و آنان را به انجام کارهای خود، هرچند خلاف اخلاق و منطق، وادارد. ملاک و معیار برای این شخص، ارضای جاهطلبی است و در این راه، موازین دینی و اخلاقی جایی نخواهند داشت.

اما در منطق فرد نظامیِ مؤمن و باتقوا، آنچه افراد را بر دیگران برتری میدهد، تقواست و بس (حجرات: ۱۳). بر این اساس، تمام تلاش چنین فردی بر رعایت تقوا و پرهیزکاری خواهد بود و هرچه مقام و درجه او بالاتر باشد، وظیفه او نیز بیشتر خواهد بود و این، چیزی است که ما در سردار سلیمانی= مشاهده میکنیم. بهطور خلاصه، آن شهید بزرگ تمام صفاتی را که امام علی۷ برای متقین برمیشمارند (نهج البلاغه، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۹۳) دارا بود. به ترجمه فرازهایی از این خطبه توجه میکنیم:

پرهیزکاران در این دنیا اهل فضایل‏اند: گفتارشان با راستى و درستى و پوشاکشان با میانه‏روى و راهرفتنشان با تواضع توأم است. از چیزهایى که خداوند بر آنان حرام کرده است، چشم پوشیده‏اند و گوش‏هاى خود را وقف دانشى کرده‏اند که برایشان سودمند است. در بلا و گرفتارى، همانگونه‏اند که در خوشى و آسایش (تزلزلی در حالتشان مشاهده نمیشود)؛ و اگر نبود مهلت و اجلى که خداوند برایشان رقم زده است، از شوق به پاداش و ترس از کیفر، لحظه‏اى جان‏هایشان در پیکرهایشان قرار نمى‏گرفت. از نشانه‏هاى یکى از آنان، این است که در دین، نیرومند است و نرمش و ملایمت را با قاطعیت درآمیخته است. ایمانى توأم با یقین دارد... (همان، ۱۴۱۴ق، ص۳۰۳-۳۰۴).

از نکات مهم درباره سردار سلیمانی عزیز، اهتمام او به رعایت حدود و موازین شرعی بود که تقوای او را در صحنه عمل آشکار میکرد. مراقب بود هنگام تدبیر جنگ یا در صحنه نبرد، حقی از کسی ضایع نشود یا به کسی ستم نرود. به فرمایشی از مقام معظم رهبری درباره این ویژگی سردار سلیمانی توجه میکنیم:

یک خصوصیت دیگر، این بود که هم یک فرمانده جنگاورِ مسلّط بر عرصه نظامی بود، هم در عین حال بهشدت مراقب حدود شرعی بود. در میدان جنگ، گاهی افراد حدود الهی را فراموش میکنند، میگویند وقت این حرفها نیست؛ او نه، او مراقب بود. آنجایی که نباید سلاح به کار برود، سلاح به کار نمیبُرد؛ مراقب بود که به کسی تعدّی نشود، ظلم نشود؛ احتیاطهایی میکرد که معمولاً در عرصه نظامی، خیلیها این احتیاطها را لازم نمیدانند؛ [لکن] او احتیاط میکرد. به دهان خطر میرفت؛ اما جان دیگران را تا میتوانست حفظ میکرد؛ مراقب جان نزدیکانش، اطرافیانش، سربازانش، همکارانش در ملّتهای دیگر که در کنار او بودند، بود (مقام معظم رهبری، ۱۸/۱۰/۹۸).

۴. بیرغبتی به دنیا

دنیا بهعنوان مخلوق خدا و جایی که با استفاده از آن میتوان به سعادت و کمال دست یافت، بسیار باارزش است؛ اما دلبستن به آن و ترجیح دادن آن بر دستور خداوند، بسیار ناپسند است و دورشدن از سعادت ابدی را در پی دارد. خداوند در قرآن میفرماید:

{فَما أُوتیتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ لِلَّذینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ} (شوری: ٣٦).

آنچه به شما عطا شده، متاع زودگذر زندگى دنیاست و آنچه نزد خداست، براى کسانى که ایمان آورده و بر پروردگارشان توکل مى‏کنند، بهتر و پایدارتر است.

دنیا مزرعهای است که باید از آن برای آخرت خوشه برچید و برای سعادت ابدی، خود را آماده ساخت و این حقیقت، ماهیت دنیاست.

آنچه درباره شهید سردار سلیمانی میتوان گفت، آن است که او با تمام وجود و بهمعنای حقیقی کلمه، حقیقت دنیا را درک کرده بود و مطابق آن عمل میکرد. همت و شجاعت و پایداری او در عرصه جهاد و عشق او به شهادت، همگی برخاسته از این نگاه او به دنیا بود. حجتالاسلام شیرازی (نماینده ولیّ فقیه در نیروی قدس سپاه) درباره سادهزیستی و بیرغبتی او از دنیا میگوید: «سردار سلیمانی، یک ریال یا یک دلار حق مأموریت نگرفت. گاهی به من میگفت که من در خرج زندگی زن و بچه خود میمانم» (خبرگزاری فارس، ۱۳/۱۰/۹۸).

۵. تواضع و فروتنی

از آداب و سنن و از ویژگیها و خصوصیات انسانهای متخلق به اخلاق نیکو، تواضع است. اسلام در این باره تأکید زیادی دارد و افراد را به رعایت این ویژگی توصیه میکند؛ چنانکه خدای متعال، آنجا که صفات و ویژگیهای بندگان خاص خود را میشمارد، از امتیازات آنان را تواضع میداند و میفرماید:

{وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً} (فرقان: ٦٣).

بندگان [خاص خداوند] رحمان، آنهایی هستند که با آرامش و بى‏تکبر بر زمین راه مى‏روند و هنگامى که جاهلان آنها را مخاطب سازند [و سخنان نابخردانه گویند]، به آنها سلام مى‏گویند [و با بى‏اعتنایى و بزرگوارى مى‏گذرند].

تواضع از ویژگیهای بارز سردار شهید سلیمانی بود. هیچکس او را (جز در برابر دشمنان) با نخوت و غرور ندید. هیچگاه خود را بالاتر از دیگران ندید. با همه، با مهربانی و خاکساری سخن میگفت. به درد دلها گوش میداد. به هر مجلسی که دعوت میشد و آن را مناسب میدید، حاضر میشد. با همگان عکس یادگاری میگرفت... . همگان، نگاه مهربانانه و محبتآمیز و حاکی از صفات صمیمیت او با دیگران را به خاطر دارند و در نهایت، فروتنی او بود که باعث شد با وجود خدمات بسیار، که به این ملت نمود و بهرغم جایگاه والایی که در چشم مردم داشت، وصیت کند که بر سنگ قبرش فقط بنویسند: «سرباز، قاسم سلیمانی». این امور، همانطور که در حدیث منقول از رسول خدا۹ گذشت، او را عزت بخشید و بالا برد و به همین دلیل، همگان برای او احترام قائل بودند و در برابر او خود را کوچک میدیدند و سرانجام، تواضع و فروتنی او در برابر دیگران، او را جزء صدَیقین و شیعیان واقعی امیرالمؤمنین۷ قرار داد.

حجتالاسلام علی شیرازی، نماینده ولیّ فقیه در نیروی قدس سپاه، در این باره میگوید:

چه قبل از انقلاب، چه در دوره فرماندهی گروهی از رزمندگان، چه بعد که فرمانده تیپ و بعد فرمانده لشکر شد و چه در اواخر جنگ که فرمانده سپاه صاحبالزمان شد تا روزی که فرمانده نیروی قدس شد، در وجود ایشان یک ذره تکبر ندیدم (خبرگزاری فارس، ۱۳/۱۰/۹۸).

۶. نرمی و مهربانی

نرمی و مهربانی، از اصول مهم حیاتی اخلاق، و از خصلتها و خصوصیات مثبت انسان است که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته. پیامبر گرامی۹ نمونه بارز نرمی و مهربانی با مردم است. قرآن کریم، دلیل اصلی نفوذ عمیق پیامبر اکرم۹ در دلهای مردم را نرمی و ملایمت ایشان با مردم معرفی میکند: {فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ} (آل عمران: ۱۵۹)؛ «به (برکت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم‏] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو پراکنده مى‏شدند».

سردار شهید سلیمانی در این زمینه، از پیروان واقعی مکتب پیامبر گرامی۹ بود. او در رویارویی با مؤمنان، بهویژه رزمندگان اسلام و فرزندان و همسران و والدین شهدا، بسیار مهربان، و با تمام وجود برای آنان دلسوز بود. از مهربانی او بود که ابراز محبتهای دیگران به خود را با لطف و محبت به آنان پاسخ میداد و هیچگاه در برابر آنان روی ترش نمیکرد و این، از مهمترین عوامل جذب افراد بهسوی او بود. کسانی که یک بار با او روبهرو میشدند، مهربانی سردار چنان آنان را جذب میکرد که هیچگاه آن را فراموش نمیکردند. همة ما تصویر گرفتن یک شاخه گل از پسری توسط سردار سلیمانی در نماز جماعت را بارها و بارها مشاهده کردیم؛ تصویری که به بالاترین وجه، مهربانی و عطوفت او را نمایش میدهد.

۷. اطاعت از ولایت فقیه و انقلابیگری

بر اساس آموزههای اسلامی و منابع معتبر دینی، فقهای واجد شرایط (یعنی جامع صلاحیتهای علمی، اخلاقی و مدیریتی)، بهصورت عام از طرف امامان معصوم: برای اداره و رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت منصوب گردیدهاند. آنان موظفاند در زمینه اداره امور جامعه و تشکیل حکومت، چنانچه امکانات و شرایط محیطی از قبیل مقبولیت مردمی فراهم باشد، اقدام کنند.

از سویی، در جامعه اسلامی بر همگان واجب است که از ولیّ فقیه اطاعت کنند و از دستور او سرپیچی نکنند. روایات متعددی بر این موضوع دلالت دارد. برای مثال، در توقیع مبارک حضرت ولیّ عصر[، آن حضرت چنین میفرماید:

وَ اَمَّا الحَوَادِثُ الوَاقِعَه فَارْجِعُوا فِیهَا اِلی رَوَاةُ حَدیثنَا فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیکُمْ وَ اَنَا حُّجَةُ الله عَلَیْهِمْ (شیخ صدوق، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۴).

در رخدادهایی که پیش میآید، به راویان سخن ما مراجعه کنید؛ زیرا آنان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر ایشان.

به این ترتیب، از شاخصهای انسانهای مؤمن و متقی در جامعه اسلامی در زمان غیبت، میزان اطاعتپذیری آنان از ولیّ فقیه است. هرقدر اشخاص از اوامر ولیّ فقیه، بیشتر فرمان برند، این امر از تقوا و پرهیزکاری بالاتر آنان حکایت دارد. از ویژگیهای بارز سردار سلیمانی، اطاعتپذیری او از ولایت فقیه بود.

سردار شهید سلیمانی، حقیقتاً ولیّ فقیه را پیشوای خود و واجبالاطاعه میدانست و همه تلاشش را در برآوردن خواستهها و منویات او به کار میگرفت. ایشان چه در زمان جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، که فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله بود، و چه پس از جنگ در مقابله با اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر، و چه در مقام فرماندهی نیروی قدس سپاه، همواره فرمانبر ولیّ فقیه زمانش بود، تخطی از دستور او را به هیچ روی جایز نمیشمرد و برآوردن خواسته او را در بالاترین سطح بر خود واجب میدانست و همینها بود که او را نزد ولیّ فقیهش، عزیز و ارجمند ساخته بود. بهویژه در مسئولیت اخیر، با درک موقعیت نظام اسلامی و شناخت راهبرد مقام معظم رهبری در تقویت جبهه مقاومت در مناطق مختلف همچون لبنان، سوریه، عراق و یمن در مقابل امریکا، رژیم صهیونیستی و دنبالهروان منطقهای آنان، بسیار کوشید که نتیجة آن در زمینگیر شدن جریان استکبار در همه آن موارد، بهخوبی آشکار است و این، نتیجه ولایتپذیری فوقالعاده سردار سلیمانی بزرگ است.

ارتباط خاص سردار شهید سلیمانی با ولایت فقیه و اطاعتپذیری او از مقام معظم رهبری، در بسیاری از سخنان شهید آشکار است. برای مثال، او در یادواره شهدای مسجدالرسول کرمان، که در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۹۴ برگزار شد، چنین گفت:

ویژگی برجسته امام راحل در برابر سایرین، احیای ولایت فقیه بهعنوان ضرورت پنهانشده در جهان اسلام است. امام خمینی= ضرورت ایجاد حکومت اسلامی را در ولایت فقیه دانسته است و امروز، امکان ندارد کسی بدون دفاع از ولیّ فقیه، بتواند از اسلام دفاع کند. دفاع از اسلام با دفاع از ولایت فقیه، امکانپذیر است (کریمخانی، ۱۳۹۸، خبرگزاری تسنیم، ۲۹/۱۰/۹۸).

او همچنین در یادواره شهدای مدافع حرم، در تاریخ ۱۷/۱۰/۱۳۹۶، گفت:

برادران، رزمندگان، یادگاران جنگ، یکی از شئون عاقبتبهخیری، «نسبت شما با جمهوری اسلامی و انقلاب» است. والله والله والله از مهمترین شئون عاقبتبهخیری، همین است. والله والله والله از مهمترین شئون عاقبتبهخیری، رابطه قلبی و دلی و حقیقی ما با این حکیمی است که امروز سکان انقلاب را به دست دارد. در قیامت، خواهیم دید مهمترین محور محاسبه، این است (همانجا).

روی دیگر این امر، انقلابیگری واقعی است که رهبر انقلاب آن را درباره سردار سلیمانی، بهبهترینوجه مورد تأکید قرار دادند. ایشان در ۱۸ دی ۱۳۹۸ درباره وی گفتند:

یک نکته مهم، این است که در مسائل داخل کشور... اهل حزب و جناح و مانند اینها نبود؛ لکن بهشدت انقلابی بود. انقلاب و انقلابیگری، خط قرمزِ قطعیِ او بود... ذوب در انقلاب بود، انقلابیگری خط قرمز او بود. در این عوالمِ تقسیم به احزاب گوناگون و اسمهای مختلف و جناحهای مختلف و مانند اینها نبود؛ اما در عالَم انقلابیگری چرا، بهشدت پایبند به انقلاب، پایبند به خط مبارک و نورانیِ امام راحل= بود (پایگاه اطلاعرسانی مقام معظم رهبری).

۸. بصیرت بالا

از ویژگیهای انسانهای والا، برخورداری از بصیرت و نگاه نافذی است که با آن بتوانند حقیقت امور را درک کنند. دقت و تدبر عمیق در امور و حوادث و دستیابی به حقیقت، بصیرت است که به دنبال خود، تصمیمگیری صحیح را در پی دارد. رهبر معظم انقلابحفظهالله در توضیح دقیق بصیرت میفرماید:

این بصیرتى که در حوادث لازم است... بهمعناى این است که انسان در حوادثى که پیرامون او میگذرد و در حوادثى که پیش روى اوست و به او ارتباط پیدا میکند، تدبر کند؛ سعى کند از حوادث بهشکل عامیانه و سطحى عبور نکند؛ به تعبیر امیرالمؤمنین۷، اعتبار کند: «رَحِمَ اللهُ امْرَأً تَفَکَّرَ فَاعْتَبَرَ» (نهج البلاغه، ۱۴۱۴ق، خطبه ۱۰۳، ص۱۴۹) فکر کند و بر اساس این فکر، اعتبار کند؛ یعنى با تدبر مسائل را بسنجد: «وَ اعْتَبَرَ فَأَبْصَر»؛ با این سنجش، بصیرت پیدا کند... یعنى بینایى ایجاد میکند و انسان چشمش به حقیقت باز میشود (سخنان مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان استان قم، ۱۳۸۹).

چه بسیار انسانهایی که با وجود برخورداری از جایگاه و موقعیت اجتماعی، فاقد بصیرت لازماند و در حوادث و موقعیتهای ضروری، در تصمیمگیری دچار مشکل میشوند. انسانهای بلندمرتبه و دارای ایمان واقعی، با بهرهمندی از نور ایمان، از قوه بصیرت نیز برخوردارند.

از ویژگیهای سردار شهید سلیمانی، بصیرت بالای او بود. درک درست و واقعی از موقعیت نظام اسلامی و اهداف دشمنان، لزوم تقویت جبهه مقاومت و شیوههای مقابله با استکبار در منطقه، و شناسایی دقیق راهبردهای لازم برای تحققبخشیدن به خواستههای مقام معظم رهبری، حاکی از بصیرت او بود که اقدام قاطع و جدّی وی را در این مسیر در پی داشت و پیروزی در کارزارها و پیشروی جبهه مقاومت در عرصه مقابله با جبهه امریکا و اسرائیل را به ارمغان آورد.

۹. شجاعت

شجاعت و نترسیدن از واقع شدن در موقعیتهای هراسانگیز و خطرناک، از ویژگیهای بسیار ارزشمند انسانی است. در روایات رسیده از معصومین: نیز این صفت مورد توجه خاص قرار گرفته. امام علی۷ میفرماید:

السَّخَاءُ وَ الشَّجَاعَةُ غَرَائِزُ شَرِیفَةٌ یَضَعُهَا اللهُ سُبْحَانَهُ فِیمَنْ أَحَبَّهُ وَ امْتَحَنَه (آمدی، ۱۳۶۶ش، ص۳۷۵).

سخاوت و شجاعت، خصلتهاى والایى هستند که خداوند سبحان آن دو را در وجود هر کس که دوستش داشته و او را آزموده باشد، مىگذارد.

از صفات بارز سردار سلیمانی، شجاعت او بود. آن سردار بزرگ، حقیقتاً از هیچ تهدیدی هراس به دل راه نمیداد و آنچه را که باید انجام دهد، هر قدر هم که با خطر قریب بود، انجام میداد و همین ویژگی او بود که زیردستانش را بهشدت تحت تأثیر قرار میداد. آنان وقتی میدیدند فرمانده ارشد آنان، بدون هیچ واهمهای در خطرناکترین موقعیتهای جنگی حاضر میشود و از کشتهشدن هراسی به دل راه نمیدهد، آنان نیز بر مقاومت و تلاش در راه پیروزی و غلبه بر دشمن، راسختر میشدند.

حجتالاسلام علی شیرازی، نماینده ولیّ فقیه در نیروی قدس سپاه، در مراسم گرامیداشت سردار سپهبد حاجقاسم سلیمانی، که شامگاه جمعه ۱۳ دیماه ۱۳۹۸ در مسجد قلهک برگزار شد، درباره شجاعت او چنین گفت:

شهید سلیمانی، جایی که تصور میکرد حضور امریکاییها قطعی است، ترس به دل راه نمیداد. این، بارِ اولی نبود که امریکاییها از حضور سردار سلیمانی خبر داشتند. چه در جنگ لبنان، چه سوریه و افغانستان بارها تا مرز شهادت پیش رفت... در جنگ افغانستان، یک بار هواپیمای ایشان، اشتباهی در فرودگاه طالبان فرود آمد. وقتی متوجه شدند، ذرهای در چهره حاجقاسم ترس مشاهده نشد... دشمن، حاجقاسم را مانع نفوذ خود در منطقه میدانست و بهدنبال شهادت او بودند. حتی یک بار پیام دادند که بدانید ما مطلع هستیم شما کجا هستید. با این حال، در اراده سردار سلیمانی، هیچ خللی ایجاد نشد... سردار سلیمانی، هیچ زمانی فرمانده از راه دور نبود و همواره فرمانده پیشگام بود (خبرگزاری فارس، ۱۳/۱۰/۹۸).

کنار ارزشمندی شجاعت، این امر نباید آدمی را از دوراندیشی و تدبیر بازدارد؛ زیرا این کار، آدمی را به شکست و ناکامی میکشاند. امام علی۷ فرمود: «آفَةُ الشَّجاعَةِ إِضاعَةُ الحَزمِ؛ آفت شجاعت، فروگذاشتن دوراندیشى است» (لیثی واسطی، ۱۳۷۶ش، ص۱۸۲، ح۳۷۴۲).

نکته مهم درباره سلیمانی، دوراندیشی و تدبیرکردن در عین شجاعت بود. شجاعت او، وی را از دوراندیشی بازنداشته بود. در این باره به فرمایش مقام معظم رهبری درباره سردار شهید سلیمانی توجه میکنیم:

شهید سلیمانی، هم شجاع بود، هم باتدبیر بود؛ صِرف شجاعت نبود. بعضیها شجاعت دارند؛ اما تدبیر و عقل لازم برای بهکاربردن این شجاعت را ندارند. بعضیها اهل تدبیرند؛ اما اهل اقدام و عمل نیستند؛ دل و جگر کار را ندارند. این شهید عزیزِ ما، هم دل و جگر داشت ـ به دهان خطر میرفت و ابا نداشت؛ نهفقط در این حوادث این روزها، [بلکه] در دوران دفاع مقدس هم در فرماندهی لشکر ثارالله همینجوری بود؛ خودش و لشکرش ـ ، هم باتدبیر بود؛ فکر میکرد، تدبیر میکرد، منطق داشت برای کارهایش. این شجاعت و تدبیرِ توأمان، فقط در میدان نظامی هم نبود، در میدان سیاست هم همینجور بود؛ بنده بارها به دوستانی که در عرصه سیاسی فعالاند، این را میگفتم؛ رفتار او را، کارهای او را [میدیدم]. در عرصه سیاست هم، هم شجاع بود، هم باتدبیر بود؛ سخنش اثرگذار بود، قانعکننده بود، تأثیرگذار بود (سخنان مقام معظم رهبری، ۱۸/۱۰/۹۸).

۱۰. پایداری در راه حق

هر انسانی، اهدافی را در زندگی در نظر دارد و بر آن است تا به آنها دست یابد. هرچه اهدافْ متعالیتر باشد، تلاش و کوشش انسان و همچنین استقامت و استمرار بر ایستادگی و پرهیز از انحراف از راه راست رسیدن به هدف، بیشتر و سختتر خواهد بود و پیروزمند، کسی است که بر مشکلات صبر میکند و با شکیبایی و بردباری بر اصول اساسی پای میفشارد و برای رسیدن به مقصود حقیقی، دست از تلاش برنمیدارد. آموزههای قرآنی، بر نقش استقامت برای رسیدن به مقاصد تأکید دارد. خداوند در قرآن کریم میفرماید:

{إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِـرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتی‏ کُنْتُمْ تُوعَدُونَ} (فصلت: ٣٠).

همانا کسانى که گفتند: «پروردگار ما خداست» سپس ایستادگى کردند، فرشتگان بر آنان فرود مى‏آیند [و مى‏گویند:] «هان، بیم مدارید و غمگین مباشید، و به بهشتى که وعده یافته بودید، شاد باشید».

عوامل گوناگونی میتوانند بر استقامت و پایداری انسان در راه خدا و دفاع از ارزشهای الهی بیفزایند؛ از قبیل: ایمان و تقوا، توکل بر خدا، دعا و نیایش، و توسل به اولیای الهی.

نگاهی به زندگی و رفتار شهید سردار سلیمانی، حاکی از آن است که همه این عوامل در وجود آن بزرگمرد وجود داشت. ایمان، امید، توکل، باور به امداد غیبی، شبزندهداری و دعا و راز و نیاز با خدا، همگی در حد اعلای آن در ایشان یافت میشد و اینهاست که پایمردی و ثبات قدم و خستگیناپذیری او را تبیین میکند.

سردار شهید قاسم سلیمانی، از آغاز جنگ تحمیلی تا پایان جنگ در عرصه دفاع مقدس، بالاترین سطح استقامت را از خود نشان داد و در نیروی قدس سپاه نیز در عرصه جهاد با رژیم صهیونیستی و امریکای متجاوز و دفاع از نظام اسلامی، همه سختیها را به جان خرید و کوچکترین سستی و لغزشی از خود نشان نداد. پایاندادن به سیطره حکومت داعش بر بخشهای وسیعی از عراق و سوریه، کار بزرگی بود که سردار سلیمانی با همراهی رزمندگان بسیار، که در رکاب او مبارزه میکردند، به سرانجام رسانید و این امر، جز با پایمردی و ایستادگی و ثبات قدم ایشان در نبرد، ممکن نبود.

۱۱. جهاد در راه خدا

از مهمترین موضوعاتی که در منابع اسلامی بهطورگسترده مطرح شده، موضوع جهاد است. امام علی۷ درباره اهمیت جهاد میفرماید:

أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الْجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللهُ لِخَاصَّةِ أَوْلِیَائِهِ وَ هُوَ لِبَاسُ التَّقْوَى وَ دِرْعُ اللهِ الْحَصِینَةُ وَ جُنَّتُهُ الْوَثِیقَةُ (نهج البلاغه، خطبه ۲۷، ص۶۹).

اما بعد؛ جهاد درى است از درهاى بهشت، خداوند آن را به روى دوستان مخصوص خود گشوده است. جهاد لباس تقوا، زره محکم و سپر مطمئن خداوند است.

سردار شهید سلیمانی، از بزرگترین مجاهدان راه خدا در دوران کنونی بود. زحماتی که او در این راه متحمل شد، راه نجات نظام اسلامی و تقویت جبهه مقاومت را هموار کرد. مقام معظم رهبریحفظهالله در پیامشان به مناسبت شهادت او، نوشتند: «او همة عمر خود را به جهاد در راه خدا گذرانید. شهادت پاداش تلاش بیوقفه او در همه این سالیان بود» (۱۳/۱۰/۹۸، پایگاه اطلاعرسانی مقام معظم رهبری).

ایشان همچنین با حضور در منزل سردار سلیمانی در تجلیل از او فرمودند:

حاجقاسم، صد بار در معرض شهادت قرار گرفته بود. این، بار اول نبود؛ ولی در راه خدا، در راه انجام وظیفه، در راه جهاد فیسبیلالله پروا نداشت؛... جهادش جهاد بزرگی بود. خدای متعال، شهادت او را هم شهادت بزرگی قرار داد (همانجا).

مقام معظم رهبری همچنین در بیان تلاش و مجاهدتهای سردار سلیمانی فرمودند:

یک نمونه... این بود که او به کمک ملتهای منطقه یا با کمکهایی که به ملتهای منطقه کرد، توانست همه نقشههای نامشروع امریکا در منطقه غرب آسیا را خنثا کند... امریکاییها در مورد فلسطین، طرحشان و نقشهشان این بود که قضیه فلسطین را به فراموشی بسپرند؛ فلسطینیها را در حالت ضعف نگه دارند که جرئت نکنند دَم از مبارزه بزنند. این مرد، دست فلسطینیها را پُر کرد؛ کاری کرد که یک منطقه کوچکی، یک وجب جا مثل نوار غزّه در مقابل رژیم صهیونیستیِ با آن همه ادعا میایستد، کاری و بلایی سرِ آنها میآورد که آنها سرِ ۴۸ ساعت میگویند آقا بیایید آتشبس بدهید؛ اینها را حاجقاسم سلیمانی کرد. دستشان را پُر کرد... نقشه امریکا در عراق، در سوریه، در لبنان، به کمک و فعالیت این شهید عزیز خنثا شد (۱۸/۱۰/۹۸، پایگاه اطلاعرسانی مقام معظم رهبری).

همه اینها نشاندهنده عظمت مجاهدتهای این شهید عزیز در راه اعتلای اسلام و نظام اسلامی در برابر دشمنان است.

۱۲. شهادتطلبی

از توفیقاتی که خداوند به برخی بندگان خاصش عطا میکند، شهادت است. شهادت، مرگی از راه کشتهشدن است که شهید، آگاهانه و برای هدف مقدس و به تعبیر قرآن، {فِی سَبِیلِ اللهِ} انتخاب میکند. چنین مرگی به تعبیر پیامبر۹، شریفترین و بهترین نوع مردن است: «أَشْرَفَ‏ الْمَوْتِ‏ قَتْلُ‏ الشَّهَادَة» (شیخ صدوق، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۰۲). شهید، همواره زنده است و مرگش، درواقع انتقال از حیات جاری در سطح طبیعت به حیات پشت پرده آن است (ر.ک: آل عمران: ۱۶۰-۱۷۰).

سردار شهید سلیمانی= با آگاهی از فضیلت عظیم شهادت، عاشق شهادت بود و برای آن، بهشدت بیتابی میکرد. وقتی او میدید دوستان نزدیکش همچون شهید احمد کاظمی و شهید عماد مغنیه، یکییکی به فوز عظیم شهادت میرسند و خود را از آن محروم میدید، بهشدت اندوهگین میشد. سردار سلیمانی برای رسیدن به فوز عظیم شهادت، سر از پا نمیشناخت و به دنبال آن میدوید. رهبر معظم انقلابحفظهالله در مراسم اعطای نشان عالی ذوالفقار به حاجقاسم سلیمانی، در این باره فرمودند:

...الحمدلله خدای متعال به این برادر بسیار عزیزمان -آقای سلیمانی- هم توفیق داده. ایشان بارها، بارها، بارها جان خودشان را در معرض تهاجم دشمن قرار دادهاند، در راه خدا، برای خدا و مخلصاً لِلّه؛ و مجاهدت کردهاند. انشاءالله خدای متعال به ایشان اجر بدهد و تفضّل کند و زندگی ایشان را با سعادت، و عاقبت ایشان را با شهادت قرار بدهد؛ البته نه حالا. هنوز سالها جمهوری اسلامی با ایشان کار دارد؛ اما بالاخره آخرش انشاءالله شهادت باشد (۱۹/۱۲/۹۷، پایگاه خبررسانی مقام معظم رهبری).

حجتالاسلام علی شیرازی، نماینده ولیّ فقیه در نیروی قدس سپاه در مراسم گرامیداشت سردار سپهبد حاجقاسم سلیمانی گفت: «سردار سلیمانی، چهل سال در آرزوی شهادت سوخت. هر جمعه در منزلش مراسم برگزار میکرد و صدای گریهاش بلند میشد» (۱۳/۱۰/۹۸، خبرگزاری فارس).

سردار سلیمانی= در نهایت به آرزوی دیرین خود رسید و به فرموده مقام معظم رهبری (۱۸/۱۰/۹۸، پایگاه خبررسانی مقام معظم رهبری) با خوشبختی به ملکوت اعلا پیوست. مقام معظم رهبریحفظهالله در منزل سردار، درباره عشق او به شهادت فرمودند:

خوشابهحالش، خوشابهحالش، خوشابهحالش! او به آرزوی خودش رسید؛ او آرزو داشت؛ برای شهیدشدن گریه میکرد؛ خب خیلی از رفقایش هم رفته بودند و داغدار رفقایش هم بود؛ اما در خودش هم شوق به شهادت، جوری بود که اشک او را جاری میکرد؛ به آرزوی خودش رسید (۱۸/۱۰/۹۸، پایگاه خبررسانی مقام معظم رهبری).

نتیجه

آنچه سردار سلیمانی را اینگونه مطرح ساخت و محبوب عام و خاص کرد، ویژگیهایی بود که او از آنها در درجه بالا برخوردار بود. به عبارت دیگر، هرچند این ویژگیها در دیگران نیز یافت میشود، بهرهمندی سردار از همه آنها بهصورت یکجا، آن هم در سطح بالا، او را فردی متمایز و شاخص ساخته بود. همچنین نیمنگاهی به ویژگیهایی که برای سردار برشمردیم، نشان میدهد این ویژگیها در آیات قرآن کریم و روایات معصومین:، مطرح شده و مورد توصیه قرار گرفتهاند. به هر حال، اگر کسی به دنبال سعادت دنیوی و اخروی است و میخواهد هدفی را که برای آن آفریده شده، درباره خود محقق سازد، راهی جز پروراندن صفات عالی اسلامی و انسانی ندارد و این، همان راهی است که سردار شهید پیمود و به سرباز واقعی اسلام و ولایت تبدیل شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.