نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت
چکیده
کلیدواژه‌ها
از مسائل مهم در اسلام، کسب شناخت و معرفت است. اسلام برای شناخت، اهمیت فوقالعادهای قائل است؛ طوریکه هر عملی را متوقف بر شناخت میداند. امام علی۷ در فرمایشی به کمیل میفرماید: «یَا کُمَیْلُ، مَا مِنْ حَرَکَةٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَی مَعْرِفَةٍ (ابن شعبه، ۱۴۰۴ق، ص۱۷۱)؛ ای کمیل، هیچ حرکتی (و کارى) نیست جز اینکه در آن به شناختی نیازمندى».
ارزش و جایگاه هر انسانی، به میزان شناخت و درک او بستگی دارد؛ چنانکه از امام علی۷ روایت شده است که فرمود: «أَنَّ قِیمَةَ کُلِّ امْرِئٍ وَ قَدْرَهُ مَعْرِفَتُهُ؛ (شیخ صدوق، ۱۴۰۳ق، ص۲)؛ ارزش و ارج هر کس، به معرفت اوست».
بنابراین، همه افراد باید بکوشند میزان شناخت و معرفت خود را به مسائلی که به آنها مربوط است، بالا ببرند و به این وسیله، بر ارزش و منزلت خود بیفزایند.
ازسویدیگر، زیارت اولیای دین، از سنتهای همه مسلمانان، بهویژه شیعیان است. آنان براساس فرمایشها و دستورهای رسیده از امامان معصوم:، برای زیارت ایشان ارزش زیادی قائلاند و میکوشند در فرصتهایی که برای آنان پیش میآید، خود را به مشاهد مشرفه آن بزرگواران برسانند و از بارگاه ملکوتی آنان توشه برچینند.
روایاتی که برای تشویق به زیارت وارد شده و بیان فضایلی که برای زیارت ایشان آمده، به حدی است که جای هیچ شک و شبههای را باقی نمیگذارد. برای مثال، «زید شحّام»، از اصحاب امام صادق۷، میگوید که به امام صادق۷ عرض کردم: «پاداش کسی که رسول خدا۹ را زیارت کند، چیست»؟ فرمود: «کَمَنْ زَارَ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَوْقَ عَرْشِهِ؛ همانند کسی است که خدا را بر عرشش زیارت کرده است». گفتم: «پس پاداش کسی که یکی از شما اهل بیت را زیارت کند، چیست»؟ فرمود: «کَمَنْ زَارَ رَسُولَ اللّهِ۹؛ همانند کسی است که رسول خدا۹ را زیارت کرده است» (کلینی، ۱۴۰۷، ج۴، ص۵۸۵).
اما این پاداش، نصیب کسانی خواهد بود که ایشان را با شناخت و آگاهی از حقشان زیارت کند؛ زیرا ارزش هر عملی به شناخت انسان از آن عمل بستگی دارد؛ چنانکه امام صادق۷ در زیارت امام حسین۷ میفرماید:
مَنْ أَتَی قَبْرَ أَبِی عَبْدِ اللّهِ۷ عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ؛
(همان، ۱۴۰۷، ج۴، ص۵۸۲).
کسی که نزد مرقد اباعبدالله الحسین7 بیاید درحالیکه به حق آن حضرت شناخت داشته باشد، خداوند گناهان گذشته و آینده او را میآمرزد.
بدون شناخت واقعی از اهل بیت:، زیارت آن بزرگواران ارزش چندانی نخواهد داشت و از طرفی، چنانکه گفتیم هر قدر میزان شناخت انسان از اهل بیت: بیشتر باشد، زیارت نیز از ارزش بالاتری برخوردار خواهد بود. ازاینرو، گاه تفاوت میزان اجر و ثواب زائران امام معصوم، از زمین تا آسمان است. یکی با کمترین شناخت از جایگاه و ویژگیهای اهل بیت: به زیارت ایشان اقدام میکند و در نتیجه، بهرهای ناچیز نصیب او میشود و دیگری، با شناختی کامل به سوی ایشان میرود و بالاترین بهره را میبرد.
سؤالی که در اینجا مطرح میشود، این است که زائر کوی اهل بیت: برای آنکه بتواند از این عملش، بهره وافی و کافی ببرد، باید از چه اموری شناخت داشته باشد؟ در روایاتِ اهل بیت:، به موارد فراوانی از فضایل و جایگاه ایشان پرداخته شده است که آگاهی از آنها نقش بسزایی در افزایش ارزش زیارت دارد. در این نوشتار به بیان برخی از مهمترین آنها میپردازیم.
۱. اهل بیت: برگزیدگان خداوند
اهل بیت: در طول حیات شریفشان، نهایت تلاششان را در راه بندگی خداوند به کار بستند، ذرهای از انجام وظایف خود کوتاهی نکردند و هرگز خطا و گناهی مرتکب نشدند. در مقابل، خداوند نیز آنان را برگزیدگان درگاهش قرار داد. در حدیثی میخوانیم که پیامبر اکرم۹ به امام علی۷ فرمود: «أَنْتَ یَا عَلِیُّ وَ وَلَدَایَ خِیَرَةُ اللهِ مِنْ خَلْقِهِ (شیخ صدوق، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۵۸)؛ تو ای علی و دو فرزندم (امام حسن و امام حسین۸)، برگزیدگان خدا از میان بندگانش هستید».
همچنین امام علی۷ درباره آیه {ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا} (فاطر: ۳۲) فرمود: «فَنَحْنُ الَّذِینَ اصْطَفَانَا اللّهُ مِنْ عِبَادِهِ وَ نَحْنُ صَفْوَةُ اللّهِ؛ ما آنهایی هستیم که خدا از میان بندگانش برگزید و ما برگزیدگان خداوندیم». (سلیم بن قیس هلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۴۷).
۲. اهل بیت: ارکان دین و ایمان
از دیدگاه شیعیان، امامت از اصول دین است و ایمان، بدون اعتقاد به آن تمام نخواهد بود. ضروری است که در هر عصری، امامی باشد هدایتگر که در مجموعه وظایف پیامبر۹، از هدایت بشر و ارشاد آنان به اموری که صلاح و سعادتشان در دنیا و آخرت است، جانشین او شود و هر وظیفهای که بر عهده پیامبر۹ است از قبیل ولایت عامه بر مردم درباره تدبیر شئون و مصالح آنان و بهپاداشتن عدل و رفع ظلم و عداوت از بین آنان، بر عهده امام نیز هست. از همین روست که میگوییم ولایت اهل بیت: از مهمترین ارکان دین و ایمان شناخته شده است؛ چنانکه آیات و روایات بسیاری بر این نکته دلالت دارند. برای مثال، خداوند متعال خطاب به رسولش میفرماید:
{یا أَیُّهَا الرَّسُولُ: بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ} (مائده:٦٧).
ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، به طور کامل (به مردم) ابلاغ کن و اگر چنین نکنى، رسالت او را انجام ندادهاى.
این آیه بنابر نقل شیعه و سنی، درباره ابلاغ ولایت و امامت امیرالمؤمنین۷ نازل شده (ر.ک به: علامه امینی، الغدیر، ج۱، ص۳۱ به بعد)؛ امری که در صورت انجام نشدنش، گویا پیامبر اکرم۹ هیچیک از وظایف رسالت و نبوتش را انجام نداده است. این خود، به وضوح بر آن دلالت دارد که امامت از اصول و ارکان دین است که برای ابلاغ آن چنین تأکیدی به پیامبر۹ شده.
شاهد بر این مطلب آنکه، مطابق روایات شیعه و سنی، پس از آنکه پیامبر اکرم۹ ولایت و امامت امیرالمؤمنین را ابلاغ کرد، این آیه نازل شد:
{الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِینا} (مائده: ٣).
امروز دین شما را برایتان کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را بهعنوان آیین شما پذیرفتم (همان).
مفاد آیه، آن است که امامت، سبب کامل شدن دین و متمم نعمت خداوند است. امامت، امری است که خداوند، اسلام را با آن میخواهد و اسلام بدون امامت، هرگز مرضی خداوند نخواهد بود. امام علی۷ فرمود: «هُمْ أساسُ الدّینِ وَ عِمادُ الْیَقینِ (آقاجمال خوانساری، ۱۳۶۶ش، ج۶، ص۲۱۸)؛ اهل بیت:، اساس دین و ستون یقیناند».
۳. اهل بیت: واسطه در موجودیت و بقای جهان مادی
جهان و موجودات آن، ازاینرو که قابلیت گرفتن فیوضات الهی را ندارند، نیازمند واسطهای هستند که از طریق آن، حیات پیدا کنند و به زندگی ادامه دهند. خداوند مهربان، از این ناتوانی آگاه بود و به همین دلیل، اولین مخلوقش را شاگرد بیواسطه و مجرای فیض خود قرار داد. اولین مخلوق خداوند، وجود مقدس پیامبر اکرم۹ و به تبع آن، ارواح مقدس معصومین: بودند که پیش از خلقت حضرت آدم۷ و حتی قبل از خلقت فرشتگان حضور داشتند. پیامبر۹ میفرمایند: «کُنْتُ نَبِیّاً وَ آدَمُ بَیْنَ الْماءِ وَ الطّین (مجلسی، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۴۰۲)؛ من نبی بودم و آدم بین آب و گل بود».
خداوند بزرگ، بر آینه دل انسانِ کامل متجلی میشود و تصویر این تجلی از آینه قلب امام معصوم میتابد و جهان و تمام موجودات هستی را پدید میآورد. بنابراین، نه فقط انسان و جامعه انسانی برای رشد و شکوفایی و رسیدن به کمالِ شایستهاش به اِشراف و هدایت و رهبری باطنی انسان کامل و ارتباط تکوینی با او نیازمند است؛ بلکه بقای نظام جهان مادی نیز در گرو حضور انسان کامل در همه زمانهاست. ابوحمزه ثمالی میگوید که به امام صادق۷ عرض کردم: «آیا زمین بدون امام باقی میماند»؟ امام فرمود: «لَوْ بَقِیَتِ الْأَرْضُ بِغَیْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۷۹)؛ اگر زمین بدون امام بماند، اهل خود را فرو میبرد».
ازاینروست که اهل بیت: ستونهای زمین معرفی شدهاند. همانطور که بهحسب ظاهر، کوهها برای استقرار زمین هستند: {وَ الْجِبالَ أَوْتاداً}؛ (نبأ: ۷)، خدای متعال بقای زمین و آسمان را به بقای معصوم مقرر فرموده است؛ طوریکه اگر لحظهای امام در زمین نباشد، زمین در هم فرو ریزد و اهل خود را فرو برد. این مطلب در احادیث متعددی مورد تأکید قرار گرفته است. برای مثال، امام صادق۷ فرمودند: «جَعَلَهُمُ اللّهُ أَرْکَانَ الْأَرْضِ أَنْ تَمِیدَ بِأَهْلِهَا (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۹۶)؛ خداوند، ائمه اطهار را ستونهای زمین قرار داد تا جلوی لرزش آن را بگیرد».
۴. اهل بیت: واسطه در روزیدهی به انسانها
معصومین: انسانهای کاملی هستند که توانستهاند همه ظرفیتهای معنوی خود را تکمیل کنند و به مرتبهای برسند که با خدای متعال ارتباطی نزدیک داشته باشند و آنچه را از صعود و رشد معنوی خویش نزد پروردگار به دست آوردهاند، به انسانهای دیگر عرضه کنند. درواقع، شیعه معتقد است معصومین:، بندگان صالح و واسطههای فیض از مبدأ فیاض الهی هستند. اهل بیت: در مقام مقربان درگاه الهی و هدف اصلی از خلقت جهان، واسطه نزول نعمتها و فیوضات الهیاند. هر نعمتی که به صورت عام یا به شخص خاصی داده میشود، از مجرای این بزرگواران میگذرد. امام صادق۷ دراینباره میفرماید:
بِنَا أَثْمَرَتِ الْأَشْجَارُ وَ أَیْنَعَتِ الثِّمَارُ وَ جَرَتِ الْأَنْهَارُ وَ بِنَا یَنْزِلُ غَیْثُ السَّمَاءِ وَ یَنْبُتُ عُشْبُ الْأَرْضِ وَ بِعِبَادَتِنَا عُبِدَ اللّهُ وَ لَوْ لَا نَحْنُ مَا عُبِدَ اللّهُ (همان، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۴۴)
به برکت ما، درختان بارور میگردند، میوهها میرسند، نهرها جاری میشوند و باران از آسمان میبارد و گیاه از زمین میروید. به عبادت ما خداوند پرستش میشود و اگر ما نبودیم، خدا عبادت نمیشد.
شناخت این فضیلت و این ویژگی اهل بیت: برای انسانها اهمیت بسیاری دارد. وجود آدمی، با فقر و نداری و ضعف آمیخته است. همه وجود انسان از سوی خدای متعال افاضه شده و هر لحظه از آن وجود لایزال، روزی میگیرد. بهعلاوه، آدمی در زندگیاش با نیازها و خواستههای فراوان روبهرو میشود که خود قادر به دستیابی به آنها و برطرف کردنشان نیست. برآورده شدن برخی خواستهها، جز از راه امداد غیبی و فرامادی ممکن نیست. ازسویدیگر، چنانکه گفتیم اهل بیت:، واسطههای فیض الهی هستند و هر فیض و نعمتی که از سوی خدا به عالم امکان سرازیر میشود، به واسطه آن وجودهای پاک و مقدس است.
آگاهی از این دو مطلب، مقدمهای برای طرح نیازها و خواستههای بندگان خود در محضر آن بزرگواران است؛ زیرا هر فیض و نعمتی که قرار است به بندگان خدا برسد، از مجرای وجود ایشان است و آدمی با واسطه قراردادن آنان، میتواند زودتر و بهتر به خواستهها و نیازهایش دست یابد.
۵. اهل بیت: هدایتکننده باطنی انسانها
نقش امام در هدایت انسانها، صرفاً نمایاندن راه راست نیست؛ بلکه امام افزون بر هدایت عام، افراد مستعد و لایق را در ره سپردن طریق و رسیدن به مطلوب واقعی خود، که همان نیل به کمال مطلق است، یاری میرساند. بهسخندیگر، نقش امام در تکامل انسانها فقط نشان دادن راه تکامل نیست؛ بلکه روح افراد مستعد، به طور تکوینی در پرتو انوار باطنی امام پرورش مییابد. ابوخالد کابلی میگوید: از امام باقر۷ درباره فرمایش خدای متعال درباره آیه {فَآمِنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا} (تغابن: ۸) «پس به خدا و رسول او و نوری که نازل کردهایم، ایمان بیاورید»، پرسیدم. آن حضرت فرمود:
مراد از نور در این آیه، به خدا قسم ائمه از آل محمد9 تا روز قیامت میباشد و آنان به خدا قسم، نوری هستند که خداوند نازل کرد و آنان به خدا قسم، نور خدا در آسمانها و در زمین هستند! ای اباخالد، همانا نور امام در قلوب مؤمنین پُرنورتر از خورشید درخشان در روز است و ایشان به خدا قسم، قلوب مؤمنین را نورانی میسازند (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۹۴)!
از منظر این روایت، امام در موقعیت ولایت تکوینی، بهسان مهری تابان است که فروزندهتر از خورشید محسوس، باطن نامحسوسِ جهان را نورافشانی میکند و به ملکوت آسمانها و زمین و به ضمیر انسانهای باایمان روشنایی میبخشد و مؤمنان راستین در پرتو این نور، نه فقط راه رسیدن به مقصد اعلای انسانیت را به تماشا مینشینند؛ بلکه به چنین مقصد و مقصودی دست مییابند. بهسخندیگر، چنانکه خورشید محسوس در آسمان دنیا، افزون بر روشنیبخشیدن ظاهری، به طور تکوینی نیز در تکامل مادی آدمی مؤثر است، خورشید معنوی امام معصوم نیز افزون بر نشان دادن راه تکامل معنوی، به طور تکوینی در تکامل معنوی انسان نیز تأثیر دارد (محمدی ریشهری، ۱۳۷۵ش، ص۷۳و۷۴).
۶. اهل بیت: برخوردار از ولایت تشریعی
ولایت تشریعی، به معنای قانونگذاری، برنامهریزی برای دنیا و آخرت، و راهنمایی مردم در تمام شئون زندگی آنان است. قیام به تشریع، دعوت به دین، تربیت مردم، حکومت کردن میان آنان، و قضاوت برای رفع مشکلات، از شاخههای ولایت تشریعی است که برای پیامبر۹ و اوصیای معصوم آن حضرت: نیز ثابت است (جانمحمدی، ۱۳۸۳ش، ص۲۶). آیات متعددی از قرآن کریم بر این مطلب دلالت دارند؛ مانند: {أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ} (نساء: ۵۹)؛ اطاعت کنید خدا را، و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوالأمر [اوصیای پیامبر] را».
بنابر این آیه، همانطور که اطاعت خداوند، بدون قید و شرط واجب است، اطاعت پیامبر۹ و اولیالامر را نیز بدون شرط واجب دانسته است. همه مفسران شیعه، دراینباره اتفاق نظر دارند که منظور از اولواالامر، امامان معصوماند که رهبری مادی و معنوی جامعه اسلامی، در تمام شئون زندگی از طرف خداوند و پیامبر۹ به آنها سپرده شده است (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۴۳۶).
۷. اهل بیت: بیانکننده احکام الهی
اهل بیت:، مخزن علوم الهی و سرچشمه دانش و منبع اسرار الهی میان انسانها هستند. خداوند، علم خود را در آن بزرگواران به ودیعه نهاده؛ ازاینرو هر کس که به دنبال کسب دانش صحیح است، باید به اهل بیت: رجوع کند. امام باقر۷ به دو نفر از اصحابش (سَلَمَةَ بْنِ کُهَیْل وَ حَکَمِ بْنِ عُتَیْبَة) فرمود:
شَرِّقَا وَ غَرِّبَا فَلَا تَجِدَانِ عِلْماً صَحِیحاً إِلَّا شَیْئاً خَرَجَ مِنْ عِنْدِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۹۹).
به شرق بروید یا به غرب، بدانید که هیچ علم صحیحی نمییابید مگر آنچه که از ما اهل بیت تراوش کرده باشد.
بر این اساس، از مسئولیتهای مهم اهل بیت عصمت و طهارت:، بیان احکام خداوند در همه امور فردی، خانوادگی و اجتماعی، عبادی و سیاسی و... به انسانهاست تا از این طریق، ایشان راه را برای علاقهمندان به دین و دینداری و پویندگان راه صحیح، هموار کنند.
ازاینرو، علاقهمندان به علوم اهل بیت: در زمان ائمه اطهار:، به ویژه در زمان امام باقر و امام صادق۸، از اطراف و اکناف به سوی ایشان میشتافتند و از خرمن دانش بیانتهای آنان خوشه برمیچیدند.
۸. اهل بیت: مایه قبولی طاعات
از دیدگاه شیعیان، امامت جزء مکمل و متمم اسلام است و بدون آن، دین کامل نیست. ازاینرو، اعتقاد به امامت کاملشدن دین افراد را در پی دارد و بدون اعتقاد به امامت و ولایت اهل بیت:، دین افراد کامل نیست و در نتیجه، اعمال آنان نیز پذیرفته نخواهد شد؛ چنانکه امام صادق۷ فرمودند:
إِنَّ أَوَّلَ مَا یُسْأَلُ عَنْهُ الْعَبْدُ إِذَا وَقَفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ الصَّلَوَاتُ [عَنِ الصَّلَوَاتِ] الْمَفْرُوضَاتِ وَ عَنِ الزَّکَاةِ الْمَفْرُوضَةِ وَ عَنِ الصِّیَامِ الْمَفْرُوضِ وَ عَنِ الْحَجِّ الْمَفْرُوضِ وَ عَنْ وَلَایَتِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَإِنْ أَقَرَّ بِوَلَایَتِنَا ثُمَّ مَاتَ عَلَیْهَا قُبِلَتْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ صَوْمُهُ وَ زَکَاتُهُ وَ حَجُّهُ وَ إِنْ لَمْ یُقِرَّ بِوَلَایَتِنَا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ شَیْئاً مِنْ أَعْمَالِهِ. (شیخ صدوق، ۱۳۷۶ش، ص۲۵۶).
همانا نخستین چیزهایی که از بنده هنگامی که در پیشگاه خداوند متعال می ایستد، پرسیده می شود، عبارتنداز: نمازهای واجب, زکات واجب، حج واجب و ولایت ما اهل بیت: پس، اگر پیش از مرگ، به ولایت ما اقرار کند و بر آن اعتقاد بمیرد، نماز و روزه و زکات و حج او پذیرفته می شود؛ اما اگر در پیشگاه خداوند متعال به ولایت ما اقرار نکرده باشد، هیچ یک از اعمالش پذیرفته نمی شود.
آگاهی زائران اهل بیت: از این مطلب، باعث میشود به این اعتقادشان عمق بیشتری بدهند و با اخلاص و توجه بیشتر به زیارت اقدام کنند.
۹. اهل بیت: ناظر بر اعمال امت
اهل بیت: شاهد و ناظر بر اعمال ما هستند و از اعمال نیک ما خوشحال، و از رفتارهای ناشایست ما اندوهگین میشوند. آن بزرگواران، همه حرکات و رفتارهای ما را میبینند و در خوشحالیها و غم و غصههای ما شریکاند و برای دوستان خود دعا میکنند. امام صادق۷ فرمودند:
مَا لَکُمْ تَسُوءُونَ رَسُولَ اللّهِ۹ فَقَالَ رَجُلٌ کَیْفَ نَسُوؤُهُ فَقَالَ أَ مَا تَعْلَمُونَ أَنَّ أَعْمَالَکُمْ تُعْرَضُ عَلَیْهِ فَإِذَا رَأَى فِیهَا مَعْصِیَةً سَاءَهُ ذَلِکَ فَلَا تَسُوءُوا رَسُولَ اللّهِ وَ سُرُّوهُ (کلینی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۱۹).
چرا رسول خدا9 را ناراحت میکنید؟! مردی سؤال کرد: ما چگونه ایشان را ناراحت میکنیم؟ امام صادق7 پاسخ دادند: آیا نمیدانید که اعمال شما به ایشان عرضه میشود؛ پس اگر در میان آنها معصیتی ببیند، او را اندوهگین میسازد؟ پس رسول خدا9 را ناراحت نکنید؛ بلکه او را خوشحال کنید.
عبدالله بن ابان زیّات، که نزد امام رضا۷ از جایگاه بالایی برخوردار بود، میگوید که به امام رضا۷ عرض کردم: «برای من و اهل و عیالم دعا بفرمایید». آن حضرت فرمودند:
«أَ وَ لَسْتُ أَفْعَلُ؟! وَ اللهِ إِنَّ أَعْمَالَکُمْ لَتُعْرَضُ عَلَیَّ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ (همان، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۱۹)؛ مگر من این کار را نمیکنم؟! به خدا قسم! همانا اعمال شما در هر روز و شب به من عرضه میشود».
۱۰. شناخت ارزش و ثواب دوستی با اهل بیت: و کیفر دشمنی با ایشان
از اموری که نقش بسزایی در افزایش انگیزه انسان به زیارت مراقد مطهر اهل بیت: و به دنبال آن، بالارفتن ارزش آن دارد، شناخت آدمی از فضیلت دوست داشتن آن بزرگواران و دشمنی با دشمنان ایشان است. خدای متعال در قرآن کریم، مسلمانان را به دوستی با اهل بیت: دستور میدهد و آن را مزد رسالت رسول خدا۹ معرفی میکند: {قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى} (شوری: ۲۳)؛ بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمىکنم؛ جز دوستداشتن نزدیکانم [اهل بیتم]».
در روایات نیز بر اهمیت دوستی با اهل بیت: تأکید شده است. برای مثال، امام علی۷ میفرماید: «أَحْسَنُ الْحَسَنَاتِ حُبُّنَا وَ أَسْوَءُ السَّیِّئَاتِ بُغْضُنَا (لیثی واسطی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۶)؛ بهترین نیکیها، دوستداشتن ما، و بدترین بدیها، دشمنداشتن ماست». آن حضرت همچنین میفرماید:
وَ الْمَیِّتُ مِنْ شِیعَتِنَا صِدِّیقٌ شَهِیدٌ صَدَّقَ بِأَمْرِنَا وَ أَحَبَّ فِینَا وَ أَبْغَضَ فِینَا (استرآبادی، ۱۴۰۹ق، ص۶۴۲).
میت شیعه ما صدّیق و شهید است؛ زیرا امر ما را تصدیق کرده و برای ما دوستی و دشمنی نموده و از این کار خود، خدای عزوجل را اراده کرده است.
در بسیاری از زیارتنامههای اهل بیت: نیز به این موضوع پرداخته شده است. از جمله در زیارت جامعه کبیره میخوانیم:
مَنْ وَالاکُمْ فَقَدْ وَالَى اللّهَ وَ مَنْ عَادَاکُمْ فَقَدْ عَادَی اللّهَ وَ مَنْ أَحَبَّکُمْ فَقَدْ أَحَبَّ اللّهَ وَ مَنْ أَبْغَضَکُمْ فَقَدْ أَبْغَضَ اللّهَ (شیخ صدوق، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۳).
کسی که با شما دوستی ورزد، با خدا دوستی ورزیده است و کسی که با شما دشمنی کند، با خدا دشمنی کرده است و کسی که شما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته است و کسی که شما را دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته است.
آگاهی از فضیلت دوستی با اهل بیت: و ابراز دشمنی با دشمنان ایشان است که زائران را به زیارت آن بزرگواران سوق میدهد. افراد برای بیان دوستی و محبت خود به خاندان عصمت و طهارت: و بغض و دشمنی به دشمنان ایشان، رنج سفر را بر خود هموار میکنند و خود را به مرقد مطهر آنان میرسانند. بنابراین، هر قدر آدمی از اهمیت و فضیلت این امر آگاهی و شناخت بیشتری داشته باشد، همت و تلاشش در این کار و کسب فیض بیشتر از حضور در محضر آنان نیز افزونتر خواهد بود.
نتیجهگیری
شناختهایی که درباره اهل بیت: مطرح شد، موضوعاتی است که باید افراد از آنها آگاه، و به آنها اعتقاد نیز داشته باشند. صِرف آگاهی بدون باور و اعتقاد به آنها، نمیتواند نقشی در قبولی و ارزشمندی زیارت و بلکه بالاتر، سعادت انسان ایفا کند. آنچه مهم است، اعتقاد و ایمان به اهل بیت: همراه با این جایگاه و ویژگیهاست و همین میتواند سعادت دنیوی و اخروی افراد را فراهم کند.
)