زیارت امام رضا(علیه السلام) در آیینه روایات

یکی از زیارتگاه‌های ائمه بزرگوار شیعه:، که حتی مورد توجه غیر مسلمانان نیز هست، مرقد مطهر و منوّر حضرت علی بن موسی الرضا علیه الصلاة والسلام است و ریشه این عشق و علاقه، احادیث و روایاتی است که در رابطه با فضیلت و آثار و برکات زیارت آن حضرت صادر شده است.
احادیث و سخنانی که در این مورد از پیامبر گرامی اسلام9 و ائمه بزرگوار: وارد و نقل شده است، چند دسته‌اند که بیان می‌شوند:
پاداش بهشت
دسته اول احادیثی است که پاداش زیارت امام هشتم7 را بهشت دانسته‌اند که نمونه‌ای از آنها بیان می‌شوند:
1. امام صادق7 از اجداد خود و آنان از پیامبر اکرم9 نقل کرده‌اند که رسول خدا9 فرمود:
ستُدفن بضعة منی بأرض خراسان، لایزورها مؤمن إلا اوجب الله له الجنة وحرّم جسده علی النار (مجلسی، 1339ق،‌ ج102، ص31).
به‌زودی پاره‌ای از تن من در سرزمین خراسان دفن می‌گردد، هر مؤمنی او را زیارت کند، خداوند بهشت را برای او واجب کرده و جسم او را بر آتش جهنم حرام می‌کند.
2. امام صادق7 فرمود:
یقتل حفدتی بأرض خراسان فی مدینة یقال لها طوس، من زاره إلیها عارفاً بحقّه اخذته بیدی یوم القیامة وادخلته الجنة وان کان من أهل الکبائر (همان، 1339ق، ج102، ص35).
نوه‌ام در سرزمین خراسان، در شهری که به آن طوس گفته می‌شود، کشته می‌گردد. کسی که او را زیارت کند، درحالی‌که عارف به حق او باشد، من روز قیامت دست او را می‌گیرم و او را وارد بهشت می‌کنم.
3. ابن اسباط گوید:
سألت أباجعفر7: ما لمن زار والدک بخراسان؟ قال: الجنّة والله، الجنّة والله (همان، 1339ق، ج102، ص37).
از امام جواد7 پرسیدم: «پاداش کسی که پدرت را زیارت کند، چیست»؟ حضرت فرمود: «به خدا قسم بهشت است؛ به خدا قسم بهشت است».
4. امام موسی بن جعفر8 فرمود:
من زار ابنی هذا و اومأ إلی ابی‌الحسن الرضا7 فله الجنّة (ابن قولویه، 1356ق، ص306).
کسی که این فرزندم را زیارت کند ـ اشاره کرد به امام رضا7 ـ پس بهشت از آن اوست.
آمرزش گناهان
دسته دوم احادیثی هستند که می‌گویند: کسی که امام رضا7 را زیارت کند، گناهانش آمرزیده خواهد شد:
1. رسول خدا9 فرمود:
ستدفن بضعة منّی بخراسان مازارها مکروب إلّا نفّس الله کربته ولامذنب إلّا غفر الله ذنوبه (همان، 1339ق، ج102، ص33).
بزودی پاره‌ای از تن من در خراسان دفن می‌گردد؛ هیچ غمگینی او را زیارت نمی‌کند، مگر اینکه خداوند غم و اندوه او را می‌زداید و هیچ گناهکاری به زیارت او نمی‌رود، جز اینکه خداوند گناهان او را می‌آمرزد.
2. امیر مؤمنان علی7 فرمود:
سیقتل رجل من ولدی بأرض خراسان بالسمّ ظلماً اسمه اسمی، واسم أبیه اسم ابن عمران موسی7، ألا فمن زاره فی غربته غفر الله ذنوبه ما تقدّم منها و ما تأخرّ، ولو کانت مثل عدد النجوم وقطر الأمطار وورق الأشجار (همان، 1339ق، ج102، ص34)
به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان با سمّ، به طور ظالمانه، شهید می‌شود که نام او نام من است و نام پدر او، نام پسر عمران، یعنی موسی7 است. آگاه باشید کسی که او را در حال غربت زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می‌بخشد؛ اگرچه به تعداد ستارگان آسمان و قطرات باران‌ها و برگ درختان باشد.
3. امام رضا7 فرمود:
إنی سَاُقْتَلُ بالسمّ مظلوماً، فمن زارنی عارفاً بحقّی غفرالله ما تقدّم من ذنبه و ما تأخرّ (همان، 1339ق، ج102، ص38).
من به زودی ظالمانه با سمّ کشته خواهم شد؛ پس کسی که مرا با شناخت حقّم زیارت کند، خداوند گناه گذشته و آینده‌اش را بیامرزد.
4. اباصلت هروی گوید:
کنت عند الرضا7، فدخل علیه قوم من اهل قم، فسلّموا علیه، فردّ علیهم و قرّبهم، ثمّ قال لهم الرضا7: مرحباً بکم وأهلاً فأنتم شیعتنا حقّاً وسیأتی علیکم یوم تزورونی فیه تربتی بطوس، ألا فمن زارنی و هو علی غسل خرج من ذنوبه کیوم ولدته امّه (شیخ صدوق، 1404ق، ص291).
خدمت امام هشتم7 بودم، گروهی از مردم قم بر آن حضرت وارد شده، بر او سلام کردند. امام پاسخ سلام آنان را داد و آنان را نزدیکش خواند. سپس به آنان فرمود: «خوش آمدید؛ شما بحق شیعیان ما هستید. به زودی بر شما روزی خواهد آمد که در آن روز شما تربت مرا در شهر طوس زیارت می‌کنید. آگاه باشید، کسی که مرا با غسل زیارت کند، او از گناهانش بیرون می‌رود و همانند کسی می‌شود که از مادرش متولد شده است.
حرام ‌شدن آتش بر بدن زائر امام
دسته سوم احادیثی است که با صراحت بیان می‌کنند که هرکس امام هشتم7 را زیارت کند، خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام می‌کند:
1. حضرت عبدالعظیم حسنی فرمود:
سمعت أباجعفر الثانی7 یقول: مازار أبی7 أحد فاصابه أذی من مطر او برد او حرّ إلّا حرّم الله جسده علی النار (مجلسی، 1339ق، ج102، ص36)
از امام جواد7 شنیدم که می‌فرمود: «هیچ کس پدرم را زیارت نمی‌کند و صدمه‌ای از باران و سرما و گرما به او نمی‌رسد، مگر اینکه خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام می‌کند».
2. امام رضا7 فرمود:
وما من مؤمن یزورنی فتصیب وجهه قطرة من السماء إلّا حرّم الله جسده علی النّار (همانجا).
هیچ مؤمنی نیست که مرا زیارت کند و قطره‌ای باران بر صورتش بخورد، جز اینکه خداوند بدن او را بر آتش حرام گرداند.
3. ابوهاشم جعفر می‌گوید:
سمعت أباجعفر محمد بن علی8 یقول: انّ بین جبلی طوس قبضة، قبضت من الجنة، من دخلها کان آمنا یوم القیامة من النار (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص286)
از امام جواد7 شنیدم که فرمود: «میان دو کوه شهر طوس قسمتی از زمین است که از بهشت برداشته شده است؛ هرکس وارد آن سرزمین شود، روز قیامت از آتش جهنم در امان خواهد بود».
شفاعت اهل‌ بیت:
دسته چهارم روایاتی هستند که می‌گویند: کسانی که امام علی بن موسی الرضا8 را زیارت کنند، روز قیامت اهل بیت: آنان را شفاعت خواهند کرد:
1. بزنطی می‌گوید از امام رضا7 شنیدم که می‌فرمود:
مازارنی أحد من اولیائی عارفاً بحقّی إلّا تشفّعت فیه یوم القیامة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص33).
هیچ یک از دوستان من مرا با شناخت حق من زیارت نمی‌کند، جز اینکه من روز قیامت او را شفاعت می‌کنم.
2. علی بن حسن بن فضال از پدرش نقل کرده که او گفت از امام هشتم7 شنیدم که می‌فرمود:
أنا مقتول و مسموم و مدفون بأرض غربة أعلم ذلک بعهد عهده إلیّ أبی، عن أبیه عن آبائه، عن علی بن ابی‌طالب7، عن رسول الله9: ألا فمن زارنی فی غربتی کنت أنا و آبائی شفعاءه یوم القیامة، و من کنّا شفعاءه نجی ولو کان علیه مثل وزر الثقلین (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص294).
من مسموم و کشته و در سرزمین غربت دفن خواهم شد. این عهدی بود که پدرم از پدرش و او از پدرانش و آن بزرگوار از امیرالمؤمنین7 و او هم از رسول خدا9 گرفته و اعلام کرده است. آگاه باشید هرکس مرا در غربت زیارت کند، ‌من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم بود و هر کس ما شفیع او باشیم، نجات پیدا خواهد کرد؛ اگر چه وزر و وبال جنّ و انس به گردن او باشد.
3. حسن بن علی وشاء گوید از حضرت ابوالحسن الرضا7 شنیدم که می‌فرمود:
انّ لکل امام عهداً فی عنق اولیائه وشیعته، و انّ من تمام الوفا بالعهد و حسن الأداء زیارة قبورهم، فمن زارهم رغبة فی زیارتهم و تصدیقاً بما رغبوا فیه کانت ائمتهم شفعاءهم یوم القیامة (همان، 1404ق، ج1، ص291).
برای هر امامی بر گردن دوستان و شیعیانش پیمانی هست و از جمله شرایط وفای به عهد و ادای آن، زیارت قبرهای آن امامان است. پس کسی که با رغبت و علاقه و از روی تصدیق و تأیید آنچه آنان در آن رغبت دارند، زیارت کند، آن امامان روز قیامت شفیع آنها خواهند بود.
ثواب هزار حج
دسته پنجم، روایاتی هستند که می‌گویند کسی که امام رضا7 را زیارت کند، خداوند ثواب هزار حج، بلکه بیشتر، به او عطا خواهد کرد:
1. احمد بن أبی‌نصر بزنطی گوید:
قرأت فی کتاب ابی‌الحسن الرضا7: أبلغ شیعتی انّ زیارتی تعدل عندالله الف حجة قال فقلت لأبی جعفر7 ألف حجة؟ قال: ای والله وألف ألف حجّة لمن زاره عارفاً بحقّه (ابن قولویه، 1356ق، ص306).
در نامه امام رضا7 چنین خواندم: «به شیعیان من ابلاغ کن که زیارت من پیش خدا معادل هزار حج است». به امام جواد7 گفتم: «ثواب هزار حج»؟ فرمود: «بله، به خدا قسم بلکه ثواب هزار هزار حج را دارد برای کسی که آن حضرت را زیارت کند، درحالی‌که عارف به حق او باشد».
2. امام هفتم7 فرمود:
من زار قبر ولدی کان له عندالله سبعین حجة مبرورة قال: قلت: سبعین حجّة؟ قال: نعم و سبعمأة حجّة، قلت سبعمأة حجة؟! قال: نعم وسبعین ألف حجة، قلت: وسبعین الف حجة؟! قال: نعم، ورب حجّة لاتقبل... (همان، 1356ق، ص307).
کسی که قبر فرزندم را زیارت کند، او پیش خدا ثواب هفتاد حج نیکو خواهد داشت. راوی گفت عرض کردم: «ثواب هفتاد حج»؟! حضرت فرمود: «بله، بلکه پاداش هفتصد حج را دارد». عرض کردم: «هفتصد حج»؟! فرمود: «بله، بلکه ثواب هفتاد هزار حج را دارد». راوی گوید: «باز گفتم هفتاد هزار حج»؟! حضرت فرمود: «بله، چه بسا گاهی حج مورد قبول واقع نمی‌شود...».
لازم به توضیح است که زیارت افراد، از نظر اخلاص و حالت عرفانی و کمال و نقص مختلف است. ازاین‌رو شاید اختلاف در تعداد حج‌ها و ثواب هم به همین جهت باشد.
ثواب شهید
دسته ششم روایاتی وارد شده که پاداش ثواب زیارت امام رضا7، همانند ثواب چندین شهید است:
1. امام صادق7 در ضمن حدیثی فرمود:
من زاره عارفاً بحقّه اعطاه الله عزّوجّل أجر سبعین شهیداً ممّن استشهد بین یدی رسول الله9 حقیقة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص35).
کسی که امام رضا7 را با شناخت حق او زیارت کند، خداوند بزرگ پاداش هفتاد شهید حقیقی، از شهیدانی که در رکاب پیامبر اکرم9 شهید شده‌اند، را به او عطا می‌کند.
2. امام رضا7 در ضمن حدیثی چنین فرمود:
ألا من زارنی فی غربتی کتب الله تعالی له أجر مأة ألف شهید (شیخ صدوق، 1404ق، ص287).
کسی که مرا در حال غربتم زیارت کند، خداوند برای او پاداش صد هزار شهید را می‌نویسد.
3. علی بن عبدالله از امام هفتم7 نقل کرده است:
مر به إبنه و هو شابّ حدث و بنوه مجتمعون عنده فقال: انّ ابنی هذا یموت فی أرض غربة، فمن زاره مسلّما لأمره، عارفاً بحقّه کان عندالله عزّوجّل کشهداء بدر (ابن قولویه، 1356ق، ص304).
فرزند آن حضرت (امام رضا) که در سن نوجوانی بود، بر او عبور کرد، درحالی‌که فرزندان دیگرش هم کنار او جمع بودند. حضرت فرمود: «این فرزندم در سرزمین غربت از دنیا می‌رود. پس هرکس او را زیارت کند، درحالی‌که تسلیم فرمان او و عارف به حق او باشد، پیش خدا همانند شهدای بدر خواهد بود».
همانند زائر رسول خدا9
دسته هفتم، روایاتی هستند که می‌گویند زائران امام رضا7، همانند زائران رسول خدا9 هستند که پاداش و مقام و جایگاه آنان جایگاه ویژه‌ای است:
1. سلیمان بن حفص مروزی گوید که از امام هفتم، حضرت موسی بن جعفر8؛ شنیدم که می‌فرمود:
انّ ابنی علیّ مقتول بالسمّ ظلماً و مدفون إلی جنب هارون بطوس، من زاره کمن زار رسول الله9 (شیخ صدوق، 1404ق، ص291).
فرزندم علی ظالمانه، به ‌واسطه سم، شهید می‌شود و در شهر طوس کنار هارون دفن می‌گردد؛ هرکس او را زیارت کند، همانند کسی است که رسول خدا9 را زیارت کند.
2. امام علی ‌بن ‌موسی الرضا8 فرمود:
انّ بخراسان لبقعة یأتی علیها زمان تصیر مختلف الملائکة ولایزال فوج ینزل من السّماء وفوج یصعد إلی ان ینفخ فی الصور، فقیل له: یابن رسول الله: وای بقعة هذه؟ قال: هی بأرض طوس و هی والله روضة من ریاض الجنة، من زارنی فی تلک البقعة کان کمن زار رسول الله9 و کتب الله له ثواب الف حجة مبرورة وألف عمرة مقبولة، وکنت أنا و آبائی شفعائه یوم القیامة (همان، 1404ق، ج1، ص286).
در خراسان بقعه‌ای است که زمانی خواهد آمد که آنجا محل رفت‌وآمد فرشتگان می‌شود و همواره گروهی از فرشتگان از آسمان فرود می‌آیند و گروهی به طرف آسمان بالا می‌روند تا روز قیامت فرا رسد. به حضرت عرض شد: «ای فرزند رسول خدا! این کدام بقعه است»؟ حضرت فرمود: «آن بقعه در سرزمین طوس است و به خدا سوگند آن باغی از باغ‌های بهشت است؛ هرکس مرا در آن بقعه زیارت کند، همانند کسی است که رسول خدا9 را زیارت کند و خداوند متعال برای او ثواب هزار حج نیکو و هزار عمره مقبوله می‌نویسد و من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم شد».
روا شدن حاجت‌ها
گروه هشتم روایاتی هستند که می‌گویند دعای زائر امام رضا7 مستجاب شده و حاجتش برآورده می‌شود:
1. یاسر خادم گوید که امام رضا7 فرمود:
لا تشدّ الرحال إلی شیء من القبور إلّا الی قبورنا، ألا وانّی مقتول بالسمّ ظلماً، ومدفون فی موضع غربة، فمن شدّ رحله الی زیارتی استجیب دعاؤه وغفرله ذنبه (مجلسی، 1339ق، ج102، ص36).
باروبنه سفر به سوی قبور بسته نمی‌شود، مگر به سوی قبور ما خاندان پیامبر9. (بعد فرمود:) «آگاه باشید که من ظالمانه با سمّ شهید خواهم شد و در سرزمین غربت دفن خواهم گردید؛ پس کسی که برای زیارت من باروبنه خود را ببندد (و به زیارت من بیاید)، دعایش مستجاب شده و گناهانش آمرزیده شود».
2. صَقر بن دُلَف گوید که از سرورم حضرت علی بن محمد بن علی الرضا، امام هادی: شنیدم که می‌فرمود:
من کانت له إلی الله حاجة فلیزر قبر جدی الرضا7 بطوس و هو علی غسل ولیصل عند رأسه رکعتین ولیسأل الله حاجته فی قنوته، فانّه یستجیب له ما لم یسأل فی مأثم او قطیعة رحم، وان موضع قبره لبقعة من بقاع الجنة لایزورها مؤمن إلّا اعتقه الله من النار وأحلّه الی دار القرار (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص293).
کسی که از خدا حاجتی دارد، قبر جدم امام رضا7 را در شهر طوس با غسل زیارت کند و در بالاسر آن حضرت دو رکعت نماز زیارت بخواند و در قنوت نمازش حاجتش را از خدا بخواهد، خداوند دعای او را اجابت خواهد کرد. البته در صورتی که حاجت او مربوط به قطع رحم و گناهان نباشد و محل قبر آن بزرگوار بقعه‌ای از بقعه‌های بهشت است. هر مؤمنی او را زیارت کند، خداوند او را از آتش جهنم آزاد کرده و او را وارد خانه آسایش و آرامش، یعنی بهشت، خواهد کرد.
برتر از زیارت امام حسین7
دسته نهم روایاتی هستند که می‌گویند پاداش و فضیلت زیارت امام رضا7، بیشتر و برتر از زیارت امام حسین7 است:
1. علی بن مهزیار گوید:
قلت لأبی‌جعفر7: جعلت فداک زیارة الرضا7 أفضل أم زیارة أبی‌عبدالله7؟ فقال: زیارة ‌أبی7 أفضل، وذلک أنّ أباعبدالله7 یزوره کلّ الناس و أبی7 لایزوره إلّا الخواص من الشیعة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص38).
به امام جواد7 گفتم: «فدایت شوم، زیارت امام رضا7 برتر است یا زیارت أبی‌عبدالله7»؟ حضرت فرمود: «زیارت پدرم برتر است؛ زیرا امام حسین7 را همه مردم زیارت می‌کنند. اما پدرم را جز خواصّ از شیعیان زیارت نمی‌کنند».
2. عبدالعظیم بن عبدالله گوید:
قلت لابی‌جعفر7: قد تحیّرت بین زیارة قبر أبی‌عبدالله7 و بین قبر أبیک7 بطوس فماتری؟ فقال: مکانک، ثم دخل و خرج ودموعه تسیل علی خدیه، فقال: زوار قبر أبی‌عبدالله7 کثیرون وزوار قبر أبی7 بطوس قلیلون (صدوق، 1404ق، ج1، ص287).
به امام جواد7 گفتم: «من بین زیارت امام حسین7 و زیارت قبر پدرت در شهر طوس متحیّر هستم؛ نظر شما چیست»؟ حضرت فرمود: «صبر کن»! سپس وارد اطاق شد و بیرون آمد، درحالی‌که اشک‌هایش بر دو گونه مبارکش جاری بود، فرمود: «زائران قبر امام حسین7 زیاد هستند، ولی زائران قبر پدرم در شهر طوس کم هستند».
مرحوم علامه مجلسی پس از نقل روایت اول از علی بن مهزیار، که زیارت امام هشتم را برتر از زیارت امام حسین7 می‌داند، ضمن توضیحی می‌گوید:
شاید این برتری مربوط به این زمانی است که شیعیان، جز خواص از آنان، که فضیلت زیارت امام هشتم را می‌شناختند، رغبت به زیارت آن حضرت نداشتند. بنابراین این توجیه و تعلیل در هر زمانی که زائر هر امامی از امامان کم باشد، ثواب زیارتش از بقیه بیشتر و برتر خواهد بود یا اینکه معنای برتری زیارت امام رضا7 به این جهت است که حتی مخالفان، قبر امام حسین7 را زیارت می‌کنند؛ ولی قبر حضرت امام رضا7 را جز خواص، یعنی شیعیان، زیارت نمی‌کنند یا اینکه معنا و منظور این است که از شیعیان هم کسی امام رضا7 را زیارت نمی‌کند، مگر اینکه معتقد به امامت همه ائمه: باشد؛ چون کسی که امام رضا7 را به امامت پذیرفت، در امامان بعدی مشکل و شکی نخواهد داشت و مذاهبی که بعد از امام هشتم پیدا شدند، به ‌زودی از بین رفتند و اثری از آنها باقی نماند (مجلسی، 1339ق، ج102، ص39).
آری همه امامان نور واحد هستند و زیارت قبور همه دارای ارزش و فضیلت همانند است. منتهی ممکن است در شرایط و زمان خاصی، زیارت بعضی از آنان از بعضی دیگر برتر و باارزش‌تر باشد؛ همان‌گونه که گزارش شده است که عبدالرحمان بن مسلم بر امام کاظم7 وارد شد و به ایشان عرض کرد: «زیارت امام حسین7 برتر است یا امام امیرالمؤمنین7 یا فلان امام یا فلان امام و امامان را یکی پس از دیگری نام برد». حضرت فرمود:
یا عبدالرحمن من زار اوّلنا فقد زار آخرنا و من زار آخرنا فقد زار اوّلنا (ابن قولویه، 1356ق، ص336).
ای عبدالرحمان هرکسی نخستین نفر ما را زیارت کند، پس آخرین فرد ما را زیارت کرده است و کسی که آخرین نفر ما را زیارت کند، پس نخستین فرد ما را زیارت کرده است.
جایگاه زائران امام رضا7
دسته دهم، روایاتی هستند که در آنها آثار و برکات دیگری را برای زیارت امام رضا7 بیان کرده‌اند که آنها حاکی از مقام بسیار والای زائران امام رضا7 است که در ذیل می‌آیند:
1. برتر از حج تمتع مستحبی
محمد بن سلیمان گوید:
سألت أباجعفر7 عن رجل حجّ حجة الاسلام فدخل متمتّعاً بالعمرة إلی الحج فأعانه الله علی حَجِّة وعلی عمرته ثم أتی المدینة فسلّم علی رسول الله ثمّ أتاک عارفاً بحقّک یعلم انّک حَجِّه الله علی خلقه و بابه الذی یؤتی منه فسلّم علیک ثم أتی اباعبدالله الحسین7 فسلّم علیه ثم أتی بغداد فسلّم علی أبی‌الحسن موسی بن جعفر8 ثمّ انصرف إلی بلاده فلمّا کان وقت الحجّ رزقه الله ما یحجّ به فایّهما أفضل لهذا الذی قد حجّ حجة الاسلام یرجع فیحجّ ایضاً او یخرج الی خراسان إلی ابیک علی بن موسی الرضا8 فیسلّم علیه؟ قال بل یأتی خراسان فیسلّم علی أبی‌الحسن افضل ولیکن ذلک فی رجب ولکن لاینبغی ان یفعلوا هذا الیوم فان علینا وعلیکم خوفاً من السلطان وشُنعة (ابن قولویه، 1356ق، ص305).
از امام جواد7 در مورد مردی سؤال کردم که به حج واجب تمتع رفته و عمره و حج تمتع را انجام داده و خدا او را کمک کرده و پس از حج به مدینه رفته و رسول خدا9 را زیارت کرده، سپس برای زیارت خدمت شما رسیده و درحالی‌که حق شما را شناخته و می‌داند که شما حجت خدا بر خلق او هستی و باب‌الله هستی، پس بر شما سلام کرده و سپس به زیارت امام حسین7 رفته و بر آن بزرگوار سلام نموده و بعد هم به بغداد رفته و امام موسی بن جعفر8 را زیارت کرده است. سپس به وطن خود برگشته است. سال بعد که ایّام حج رسیده، خداوند به او مال و ثروتی داده که می‌تواند با آن حج انجام دهد. آیا کدام یک برتر و بهتر است: «دوباره به حج برود یا اینکه به خراسان برود و خدمت پدر شما سلام کرده و زیارت کند»؟ حضرت در پاسخ او فرمود: «برود به خراسان و بر امام رضا7 سلام کند و زیارت نماید، بهتر و برتر است و سعی کند این زیارت در ماه مبارک رجب باشد. البته امروز این کار شایسته نیست؛ چون این کار برای جان شما و ما از طرف سلطان خطر و مشکل دارد».
2. بازدید امام رضا7
هروی گوید از امام رضا7 شنیدم که می‌فرمود:
انّی ساُقتل بالسمّ مسموماً و مظلوماً و اُقْبَرُ الی جنب هارون و یجعل الله عزّوجّل تربتی مختلف شیعتی و اهل بیتی، فمن زارنی فی غربتی وجبت له زیارتی یوم القیامة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص36).
من به ‌زودی مظلومانه به ‌واسطه سم شهید می‌شوم و در کنار هارون دفن می‌گردم و خداوند عزیز و بزرگ تربتم را محل رفت‌وآمد شیعیان و اهل بیتم قرار می‌دهد؛ کسی که مرا در غربتم زیارت کند، بر من لازم است در روز قیامت او را زیارت کنم.
در حدیث دیگری چنین آمده است:
قال ابوالحسن الرضا7: من زارنی علی بعد داری و شطون مزاری آتیته یوم القیامة فی ثلاث مواطن حتی اخلّصه من اهوالها: اذا تطایرت الکتب یمیناً وشمالاً وعند الصراط وعند المیزان (ابن قولویه، 1356ق، ص304).
امام علی بن موسی الرضا8 فرمود: «هرکس مرا زیارت کند، با اینکه زیارتگاه من دور است، من روز قیامت در سه جا به دیدار او می‌آیم تا او را از ترس و وحشت آن جاها نجات دهم: هنگامی که پرونده اعمال انسان‌ها به دست راست یا چپ آنها داده می‌شود؛ نزد پل صراط و هنگام بررسی اعمال نزد میزان و ترازو».
3. قرار گرفتن در کنار اهل‌ بیت:
اباصلت هروی گوید از امام رضا7 شنیدم که می‌فرمود:
والله ما منّا إلّا مقتول شهید، فقیل له: و من یقتلک یا ابن رسول الله؟ قال: شرّ خلق الله فی زمانی یقتلنی بالسمّ، ثم یدفننی فی دار مضیقة وبلاد غربة، ألا فمن زارنی فی غربتی کتب الله تعالی له أجر مأة الف شهید و مأة ألف صدیق و مأة الف حاج و معتمر ومأة ألف مجاهد، وحشر فی زمرتنا و جعل فی الدرجات العلی فی الجنة رفیقنا (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص287).
به‌خدا سوگند همه ما خاندان و امامان کشته و شهید خواهیم شد. به امام عرض شد: «ای فرزند رسول خدا! چه کسی شما را می‌کشد»؟ حضرت فرمود: «بدترین خلق خدا در زمان من، مرا با سم می‌کشد. سپس در خانه غربت و شهر غریب دفن می‌گردم. آگاه باشید، کسی که مرا در غربتم زیارت کند، خداوند متعال برای او پاداش صد هزار شهید و صد هزار صدیق و صد هزار حاجی و عمره‌گزار و صد هزار مجاهد را می‌نویسد و در زمره ما خاندان محشور می‌شود و در درجات بالای بهشت رفیق و همراه ما قرار داده می شود».
امام هشتم7 در حدیث دیگری فرمود:
لاتنقضی الایّام واللیالی حتی تصیر طوس مختلف شیعتی وزوّاری، ألا فمن زارنی فی غربتی بطوس، کان معی فی درجتی یوم القیامة مغفوراً له (شیخ صدوق، 1404، ج1، ص295).
شب و روزهای زیادی نمی‌گذرد که شهر طوس محل رفت‌وآمد شیعیان و زائران من می‌شود. هرکس که مرا در حال غربتم در شهر طوس زیارت کند، در روز قیامت با من و در درجه من خواهد بود و مورد آمرزش خداوند قرار خواهد گرفت.
در حدیثی چنین آمده است که حضرت موسی بن جعفر8 فرمود:
من زاره أو بات عنده لیلة کان کمن زار الله فی عرشه، قال [حفص المروزی] قلت: کمن زار الله فی عرشه؟ قال: نعم، اذا کان یوم القیامة کان علی عرش الله تعالی اربعة من الاوّلین واربعة من الآخرین، فامّا الاوّلین فنوح و ابراهیم و موسی و عیسی:، وأما الاربعة الآخرون محمد و علی و الحسن و الحسین صلوات الله و سلامه علیهم، ثم یُمَدّ المطمار فَتَقعد معنا زوّار قبور الأئمة، إلّا أنّ أعلاهم درجة و اقربهم حبوة زوّار قبر ولدی علی (شیخ صدوق، 1404، ج1، ص290).
کسی که قبر فرزندم (امام هشتم7) را زیارت کند یا یک شب نزد قبر او بخوابد، همانند کسی است که خدا را در عرش زیارت کند. راوی (حفص مروزی) گفت: «به حضرت عرض کردم، همانند کسی که خدا را در عرش زیارت کند»؟! فرمود: «بله، وقتی روز قیامت شود، چهار نفر از اولی‌ها و چهار نفر از آخرین‌ها در بالای عرش الهی خواهند بود؛ اما نخستین‌ها پس حضرت نوح و ابراهیم و موسی و عیسی: هستند؛ و اما چهار نفر آخرین‌ها، حضرت محمد و علی و حسن و حسین: هستند. آنگاه ریسمانی در اطراف عرش بکشند و حصاری تعیّن کنند پس زائران قبور ائمه: با ما خواهند بود؛ جز اینکه در بالاترین درجه و نزدیک‌ترین آنها به ما، زائران قبر فرزندم علی [بن موسی الرضا7] خواهند بود.
4. پاداش جهاد و انفاق
حسین بن یزید گوید از امام صادق7 شنیدم که می‌فرمود:
یخرج رجل من ولد ابن موسی اسمه اسم أمیرالمؤمنین صلوات الله علیه، فیدفن فی أرض طوس و هی بخراسان یقتل فیها بالسمّ فیدفن فیها غریباً،‌ من زاره عارفاً بحقّه أعطاه الله عزّوجّل أجر من أنفق قبل الفتح و قاتل (مجلسی، 1339ق، ج102، ص33).
مردی از فرزندان پسرم، موسی، که نامش هم نام امیرالمؤمنین ـ که درود خدا بر او باد ـ است، قیام می‌کند. پس او در سرزمین طوس دفن می‌گردد. او در خراسان به واسطه سم شهید می‌شود؛ در آنجا غریبانه دفن می‌گردد. هرکس او را زیارت کند، درحالی‌که عارف به حق او باشد، خداوند به او پاداش کسی را می‌دهد که قبل از فتح مکه در راه خدا انفاق کرده و جنگیده باشد.
شاید منظور این است که پاداش او همانند حضرت خدیجه3 باشد که قبل از فتح مکه، تمام اموال و ثروتش را برای احیای اسلام و قرآن در اختیار پیامبر اکرم9 گذاشت یا مثل امیر مؤمنان7 در راه خدا جنگید و اسلام را با جان و مالش یاری کردند.

فهرست منابع
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ق). کامل الزیارات، نجف اشرف، المطبعة المبارکة المرتضویة، چاپ اول.
صدوق، محمد بن علی (1404ق). عیون اخبار الرضا7، بیروت، مؤسسة‌ الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول.
مجلسی، محمدباقر (1339ق). بحارالانوار، طهران، المکتبة الاسلامیة، چاپ دوم.